Bu çağda İslamiyet ve Hıristiyanlık hızla yayılmıştır.Avrupa’da yaygın olan yönetim şekli feodalitedir.Kilisenin toplum üzerinde baskısı vardır ve skolastik düşünce hakimdir.Bu çağda Sasani, Bizans, Abbasi, Emevi, Selçuklu ve Osmanlı çağın güçlü devletleridir.Kağıt, pusula, barut, matbaa bu çağda Çin’in dışına çıkmıştır.Bunlar önce Türklere sonra İslam dünyasına daha sonra Avrupa’ya gitmiştir.Haçlı seferleri Moğol istilası bu çağda yaşanmıştır.Magna Karta ve Yüzyıl Savaşları bu çağda yaşanmıştır.
KİLİSE VE PAPALIK
Hıristiyanlık Hz. İsa’dan sonra on iki havari tarafından yayılmıştır.313 yılında Milano fermanı ile Roma bu dini resmi din olarak ilan etmişti.Kavimler Göçü’nde Roma ikiye bölününce Hıristiyanlık da ikiye bölündü.Katolik ve Ortodoks olarak bölünen dinde Ortodoks mezhebi Bizans’ın kontrolünde kaldı ve liderlerine patrik denildi.Katolik lideri ise Hz. İsa’nın havarilerinden Sen Pool ve Sen Piyer’in temsilcisi sayılan Papa oldu. Kavimler Göçü Avrupa’da siyasi otoriteleri sarsınca papa ve kilise bu durumdan istifa ile güç kazandı.Roma’dan bazı tavizler aldılar. Bunlar♦Vergi vermeme
♦Askerlik yapmama
♦Mahkeme kurma
♦Eğitimi kontrol etme
♦Aforoz ve enterdi yetkileri
♦Krala taç giydirme
Kilise en güzel toprakları elinde tutup burada köylüleri çalıştırmış ve onları sömürmüştür.Bu kazançlarından vergi vermemeleri bunları zenginleştirmiştir.Eğitimi ellerine alarak istediklerine istedikleri kadar bilgi verilmiştir.İncil’in dışında düşünemez ve her şeyin İncil’de yazılı olduğu kabul edilirdi.Bu düşünce sistemi skolastik düşüncedir ve bilimin gelişmesini engellemiştir.Bu düşünceye karşı çıkanlar ise içlerinde şeytan var diye yakılmıştır.Kiliselerin mahkemelere bakmaları da güçlerine güç katmıştır.Bir kişiyi dinden çıkarabilir (Aforoz) veya bir bölgeyi dinden çıkarabilir (Enterdi) ve orayı saldırıya açabilirdi.Bu muameleye maruz kalanların her şeylerine el konulurdu.Bu yetkiler karşısında kilisenin dokunulmazlığı doğmuştur.Bu güçler önce Haçlı Seferleri sonra Coğrafi Keşifler, Rönesans ve Reformla yavaş yavaş kilisenin elinden alınmıştır.
FEODALİTE
Temeli eşitsizliğe ve toprak zenginliğine dayanan ve Orta Çağ boyunca Avrupa’yı etkileyen yönetim şeklidir.Hunlar Avrupa’ya yürüdükleri zaman merkezi otoriteler zayıfladı ve halkın üzerindeki etkilerini kaybettiler.Otorite kaybolunca bu otoriteyi bölgedeki asiller doldurdu ve böylece feodalite doğdu.
Böylece Avrupa’da temelde iki sınıf doğdu.♦
Süzeren –yöneten
Vassal –yönetilen
Bu sınıflar da dört sınıf olarak şekillenirdi.Asiller –soylular♦Askerlik dışında başka bir iş yapmazlardı
♦Soylulukları doğuştan gelirdi sonradan soylu olunmazdı.
♦Geniş toprakları vardı.
♦Gelirin büyük kısmı bu sınıfa aittir.
Din adamları-kilise
Burjuvalar-orta tabaka
Şehirlerde yaşayan esnaf zanaatkar tüccar vs.
Köylüler
Sistemin temelini oluştururlar
♦Halkın büyük kesimi bunlardan oluşur. Serf köle köylüler(toprakla satılıp alınan)
♦Hür köylüler(ücret karşılığı çalışanlar) olmak üzere ikiye ayrılırlardı.
♦Ezilen ve sömürülen kesimdir.
Feodalite Haçlı Seferleri ile güç kaybetmeye başladı.Barutun toplarda kullanılması ile daha da güç kaybetti.Onların güç kaybetmeleri merkezi krallıklara yaradı.
HAÇLI SEFERLERİ 1096-1270
Hıristiyanların IX. yy sonlarından XIII.yy sonlarına kadar İslam dünyası üzerine yaptıkları seferlere denir.Sebeplerine bakıldığında bunların dini, siyasi ve ekonomik olduğu görülür.
DİNİ SEBEPLER
Kudüs’ün alınmak istenmesi
♦Papanın-kilisenin kışkırtması
♦Kuluni tarikatının kışkırtıcı faaliyetleri
♦Papanın Ortodokslar üzerinde hakimiyet kurmak istemesi.
♦Hıristiyanların koyu taassubu.
♦Müslümanlığın yayılmasını önleme
SİYASİ SEBEPLERİ
Türklerin Anadolu’yu alıp Bizans’ı tehdit etmesi ve buna karşılık Bizans’ın Avrupa’yı kışkırtması.
♦Papanın siyasi nüfuzunu artırmak istemesi.
♦Senyör ve şövalyelerin macera tutkusu.
♦Selçukluların taht kavgalarını fırsat saymaları.
♦Türkleri Anadolu, Suriye, Filistin ve Akdeniz’den uzaklaştırmak istemeleri.
EKONOMİK SEBEPLERİ
Avrupa’nın fakirliği, İslam dünyasının zenginliği.
♦Avrupa’nın İslam dünyasındaki zenginliklere sahip olmak istemesi.
♦Doğu ticaret yollarının Müslümanların elinde olması.
♦Topraksız asilzadelerin toprak sahibi olmak istemeleri.
1095 yılında Piyer Lermit adlı bir keşişin komutasında bir milyona yakın Hıristiyan Anadolu’dan içeri girdi.Bunda Papa ll.Urba’nın katkısı vardı ve bunlar düzenli ordu olmayıp bir çapulcu takımıydı.I.Kılıçarslan tarafında imha edildiler.
I.HAÇLI SEFERİ 1096-1099
1096 yılında Gode Froi Do Boullion komutasındaki 600 bin kişilik düzenli ordu ile yapıldı.Bu ordu önce Bizans’la anlaştı.Anadolu’da alınan yerler Bizans’a verilecek buna karşılık Bizans haçlılara yardım edecekti.I. Kılıçarslan Danişmendlilerle bir olup haçlılarla Eskişehir ovasında karşılaştı.Bu şekilde baş edemeyeceğini anlayınca İznik’i boşaltıp merkezi Konya’ya taşıdı.Vur kaç taktiği yol üzerindeki suları yiyecekleri imha etme gibi taktikler uyguladı ve haçlıları zayıflatarak Antakya’ya kadar 60 bin kişiye düşmelerine sebep oldu.Buradan bir kol gidip Kudüs’ü diğer kol ise gidip Urfa’yı aldı.Alınan yerlerde birer krallık kuruldu.
Böylece♦Kudüs haçlıların eline geçti.
♦Haçlı seferi başarıya ulaştı.
♦Avrupa’nın feodal yapısı Orta Doğu’ya taşındı.
♦Selçuklular Marmara ve Batı Anadolu’yu boşaltmak zorunda kaldı.
II. HAÇLI SEFERİ 1147-1149
Musul Atabeyi Zengi 1144’te Urfa’yı haçlıların elinden alınca ikinci sefer geldi.Bu sefere Fransız Kralı lll.Lui ve Alman Kralı Konrad da katıldı.I. Mesut Danişmendlilerin yardımı ile Alman ordusunu Konya Ovası’nda bozguna uğrattı.Konrad geri döndü.Fransız ordusu ise Ege kıyılarını takip ederek Kudüs’e geldi.Şama saldırdı ama alamayınca geri döndüler.
III. HAÇLI SEFERİ 1189-1192
Selahaddin Eyyübi’nin Kudüs’ü geri alması üzerine düzenlendi.Eyyübi’nin gayesi haçlıları bölgeden atmaktı 1187 Hattin-Hıttın Savaşı’yla Kudüs’ü geri aldı.Bunun üzerine haçlılar geldi.Bu haçlı seferi en güçlü haçlı seferidir.Bu sefere İngiliz Kralı arslan yürekli Rişar Fransız Kralı Flip Ögüst Alman Kralı Frederik Barbaros katılmıştır.Bu haçlı seferi sırasında ll. Kılıçarslan ülkeyi on bir oğluna pay etmişti ve ülkede taht kavgaları yaşanıyordu.İşte bu yüzden Selçuklular pek fazla alakadar olamadılar.Alman Kralı Silifke çayını geçerken düşüp boğuldu ve ordusu dağıldı.Fransız ve İngilizler ise İstanbul’dan deniz yoluyla Suriye’ye çıktılar.Selahaddin gerektiği gibi karşıladı ve gereken cevabı verdi.Bu iki kral burada bir şey yapamayacaklarını anladılar.Buralarda fazla oyalanmaları tahtlarını da tehlikeye sokabilirdi.Bu sebeplerden dolayı geri döndüler.Böylece bu sefer başarısız oldu.
IV. HAÇLI SEFERİ 1202-1204
III. Haçlı seferi başarısız olunca Kudüs’u geri almak için dördüncüsü düzenlendi.Haçlılar bu sefer de deniz yolunu tercih ettiler.Venediklilerle analaşarak Macarların elinden Zara Kalesi’ni alıp onlara verdiler buna karşılık taşınmayı sağladılar.Hedef Mısır’dı ama İstanbul’da tahtını kaybeden Aleksi Angelos çeşitli vaatlerde bulunarak onları buraya davet etti.Aleksi’nin niyeti bunlar sayesinde tahtını geri almaktı.Papanın karşı çıkmasına rağmen haçlılar İstanbul’a geldi ve bu kişiyi tahta çıkardılar.Bu arada İstanbul halkı bunu kabullenmedi ayaklanarak Aleksiyi öldürdüler.Bunun üzerine haçlılar İstanbul’a girdiler ve burayı yağmaladılar ve Bizans hanedanını şehirden kovarak burada bir Latin Krallığı kurdular.Bu aileden bir kol İznik’e gelip İznik Rum Krallığı’nı, diğer kol Trabzon’a gidip Trabzon Rum Krallığı’nı kurdu.1261’de İznik Rum Krallığı İstanbul’a dönüp Latin Krallığı’nı yıkıp tahtı tekrar geri alacaktır.Böylece IV. Haçlı Seferi amacından sapmış oldu.Ortodoks Katolik arasındaki münasebetler bu olaydan sonra daha çok düşmanlığa dönüştü.
V. HAÇLI SEFERİ 1217-1221
Macar Kralı II. Adras düzenlemiştir.Niyeti Kahire’yi alıp Kudüs’e yürümekti.Önce Akka Kalesi’ni aldı.Burada oyalanırken Eyyübilerin müdahalesi sonuçu başarısız olup döndüler.
VI.HAÇLI SEFERİ 1228-1229
Alman Kralı ll.Frederik düzenledi.Eyyübilerin iç mücadelelerinden yaralanarak Akka’ya kadar geldi.Eyyübi Sultanı Melik Adil Haçlılarla baş edemeyeceğini anlayınca onlarla on yıllık bir barış yaptı.Buna göre Haçlılar Kudüs’te serbestçe oturacaklardı.Harzem Türkleri Haçlıları yendi ve zayıflattı.Buda Eyyübilerin işine yaradı ve Haçlıları kovdular.
VII. HAÇLI SEFERİ 1248-1254
Kudüs Türkler tarafında geri alınınca Fransız Kralı Sen Luis düzenledi.Mısır’a çıkarak Suriye’ye kadar ilerledi.Eyyübi Sultanı Turan Şah Sen Luis’i esir aldı.
VIII. HAÇLI SEFERİ 1270
Bu sefer Sen Lui tarafından Tunus’a düzenlendi.Bu seferde gerek vebadan ve gerekse karşı koymaktan dolayı başarısız oldu.
HAÇLI SEFERLERİNİN SONUÇLARI
DİNİ SONUÇLARI
Papanın ve kilisenin itibarı sarsıldı. Bunlara duyulan güven azaldı.
♦Skolastik düşünce zayıflamaya, Hümanizm doğmaya başladı.
♦Müslümanlar ve Hıristiyanlar dini açıdan birbirlerini daha iyi tanıdılar.
♦Kilisenin gücünün azalması krallara yaradı.
SİYASİ SONNUÇLARI
Bu seferlerden en büyük zararı Türkler gördü.
♦Selçukluların batıya ilerleyişi durdu.
♦Anadolu’nun Türkleşmesi gecikti.
♦İstanbul’un fethi gecikti.Her iki taraftan binlerce insan öldü.
♦Bu bölgeler siyasi olarak harap oldu.
♦Senyörler ve şövalyelerin (derebeylerin) bir kısmı öldü. Kalanlar geri döndü ve borçlarını ödemek için topraklarını sattı. Böylece feodalite zayıfladı krallar güçlendi.
♦Feodalite zayıflamaya başlayınca köylüler bazı haklar elde etmeye başladılar.
♦Türklerin İslam dünyasındaki itibarı arttı.
♦Bizans Batı Anadolu’daki bazı topraklarını ele geçirdi.
♦Bu mücadelede Türk İslam dünyası güç kaybetti bu da Moğolların çok rahat ilerlemelerine sebep oldu.
EKONOMİK SONUÇLARI
Haçlıların gemilerle taşınması gemi yapım sanatını geliştirdi.
♦Haçlıları Suriye’ye bırakıp dönüşlerinde mal almaları Akdeniz (doğu-batı) ticaretini canlandırdı.
♦Canova, Marsilya, Venedik gibi Akdeniz limanları önem kazandı.
♦Anadolu, Suriye, Filistin ekonomik yönden zarara uğradı.
♦Avrupa’da hayat standardı yükseldi.
♦Haçlıların bankerlerden borç para almaları bankacılığı geliştirdi.
♦Avrupalılar dokuma, cam, dericilik sanatındaki gelişmeleri aldılar.
♦Ticaretin gelişmesi şehirlerde burjuva sınıfının güçlenmesine sebep oldu.
TEKNİK SONUÇLARI
Barut pusula kağıt matbaa Avrupa’ya taşındı.
♦Pozitif ilimler Avrupa’ya taşındı.
♦Avrupa’da kültür hayatı canlandı.
♦İslam medeniyetini yakından tanıyıp faydalandılar.
♦Rönesans’ın temeli atıldı.
MAGNA KARTA
İngiltere’de 1215’te Kral Jan’a karşı halk ve asiller ayaklandı.Kral halkın isteği olan kimseyi haksız yere cezalandırmama ve halkın rızası olmadan vergi koymamayı kabul etti.İlk defa krala karşı çıkılmış ilk kez kral yetkilerini sınırlandırmıştır.Bu olay İngiliz ve Avrupa demokrasisinin başlangıcı sayıldı.İngiltere’de meşrutu rejime geçişin başlangıcı sayıldı.Bu olaydan belli bir zaman sonra İngiltere’ de parlamento açıldı.
VERDÜN ANTLAŞMASI
843 Batı Roma İmparatorluğu yıkılınca Fransa’da Merovanj hanedanının yönettiği Frank Krallığı kuruldu.Bunların elinden yönetimi belli bir zaman sonra Karolenj hanedanı aldı.Şarlman bu krallığı çok güçlendirdi.Yerine geçen dindar Lui ise imparatorluğu oğulları arasında pay etti.Bu paylaşımdan sonra iç savaş çıktı.Sonuçta 843’te Verdün Antlaşması imzalanarak imparatorluk üçe bölündü.Böylece İtalya Almanya Fransa siyasi olarak doğmuş oldu.Verdün Antlaşması’ndan sonra Almanya’da dört büyük Dukalık kuruldu.Bunların içinden Saksonya dukalığı birliği sağlayarak 962’den 1806 yılına kadar hüküm sürecek Kutsal Roma Germen İmparatorluğu’nu kurdu.
YÜZYIL SAVAŞLARI 1337-1453
1337’de İngiltere Fransa’yı işgale başladı.İngilizler ilk başlarda başarılı oldular.Kreys muharebelerinde ilk defa topu kullandılar.Zaman içerisinde Jean Dark adlı bir genç kız Fransızları örgütledi ve savaşmaya başladı.İngilizler bu kızı yakalayıp yakarak öldürdüler.Sonuçta Fransızlar İngilizleri yenip ülkelerinden çıkardılar.İngilizlerde bu savaştan sonra otuz yıl sürecek çifte gül savaşları başladı.Bu savaşlar Osmanlının işine yaradı ve Balkanlarda rahat ilerledi.
Yeni Çağ Avrupa Tarihi
İstanbul’un fethiyle başlayıp Fransız İhtilali’ne kadar geçen zamandır.Coğrafi keşifler bu çağda olmuştur.Avrupa kıtası bu çağda zenginleşmiştir.Rönesans ve Reform bu çağda olmuştur.Avrupa bilimde, sanatta ilerlemiştir.Sömürgecilik ve sömürge imparatorlukları bu çağda doğmuştur.Ticaret yolları değişmiş ve gelişmiştir.Burjuva sınıfı güç kazanmıştır.Kilisenin toplum üzerindeki baskısı kalkmıştır.Feodalitenin yerini merkezi krallıklar milli monarşiler almıştır.Avrupa’nın en güçlü devleti Kutsal Roma Germen imparatorluğudur.İspanya, Portekiz denizlerde güçlü olup ilk sömürgeci devletlerdir.Bu çağın en güçlü devleti Osmanlı devletidir.
YENİ ÇAĞDAKİ TEKNİK GELİŞMELER
BARUT
Çinlilerin bulduğu barut Haçlı Seferleri ile Avrupa′ya taşındı.Kerys muharebelerinde top da kullanıldı.Venedikliler ise tüfek de kullandılar.Osmanlı İstanbul’un fethinde topla surları yıktı.Avrupa bunu gördü ve bununla şatoları yıktı.Böylece zaten zayıf olan feodalite tamamen ortadan kalktı.Avrupa′nın siyası yapısı değişti ve güç kazandı.
PUSULA VE GEMİCİLİK
Pusula da barut gibi aynı yolu takiple Avrupa′ya geldi.Kristof Colomb sapma açısının hesaplayarak daha güvenilir hale getirdi.Bu da açık denizlere korkusuzca açılmayı getirdi.Haçlı Seferlerinde gelişen gemi yapım sanayi okyanuslara açılınca ihtiyaca binaen daha da gelişti.Bu iki şeyin gelişmesi de coğrafi keşifleri getirdi.
KÂĞIT MATBAA
Çinlilerden Türklere oradan Araplara Endülüs ve Haçlı Seferleriyle de Avrupa′ya bu iki şey taşındı.Çinlilerin ipekten yaptığı kâğıdı Avrupalı paçavra ve selülozdan yaptı ve daha da ucuzlattı.1440 Jan Koster tahtadan harflerle matbaayı daha modern hale getirdi.1450‘de Jan Gütenberg tahta harflerin yıpranmasından dolayı kalay kurşun karışımı harfleri buldu.Bu tip matbaa ile bol miktarda kitap basıldı ve kitap fiyatları düştü.İnsanlar okuyunca düşünce hayatı etkilendi.Bu da Rönesans ve Reform getirdi.
COĞRAFİ KEŞİFLER
XV.yy’da başlayıp XVl.yy’da devam eden yeni kıta, yeni deniz, yeni adaların bulunması olayına coğrafi keşifler denir.
SEBEPLERİ
Pusulanın kullanılmaya başlaması ile gemicilerin açık denizlere korkusuzca açılmaları.
♦Gemi yapım sanatının gelişmesi ile okyanuslara dayanıklı gemilerin yapılması.
♦Asya mallarının çok el değiştirmesinden dolayı fiyatlarının artması.
♦Avrupa devletlerinin doğunun zenginliklerinden aracısız yararlanmak istemeleri.
♦Yeni yerler keşfetme arzusu.
♦Coğrafya bilgisinin ilerlemesi.
♦Cesur gemicilerin yetişmesi.
♦Hıristiyanlığı yayma düşüncesi.
♦Kralların hakimiyet alanlarını genişletmek arzusu ile gemicileri desteklemeleri.
♦Baharat yolunun Türklerin kontrolünde olması.
♦İstanbul’un fethiyle İpek yolunun da Türklerin kontrolüne geçmesi.
♦Akdeniz ticaretinin kontrolünün Türklerin eline geçmeye başlaması.
♦Avrupa’da değerli maden kıtlığının olması.
♦Coğrafi keşifleri Portekizler ve İspanyollar başlatmıştır.
Bunun sebebi
Bu iki devletin Akdeniz ticaretinden pay alamamaları.
Okyanusa kıyıları olması ve bu denizi iyi tanımaları.
Ümit Burnu’nun bulunması 1487
Portekizli Bartemila Diyaz Hindistan’a gitmek için yola çıkmış ve tesadüfen Ümit Burnu’nu bulmuştur
Hint Ticaret Yolu 1498
Aynı yolu takip eden Vosko dö Gama Hindistan’a giden yolu buldu.
Amerikanın Keşfi 1492
Kritof Colomb dünyayı yuvarlak kabul ederek Hindistan’a gitmeye karar verdi.
Amerikan kıtasına kadar geldi ama burayı Hindistan sandı.
1507’de Amerikan Vespuci aynı yolu takiple buranın yeni bir kıta olduğunu kabul ettirdi.
Dünyanın Dolaşılması
1519’da Mecellen dünyanın yuvarlak olduğunu ispatlamak için yola çıktı.
Filipinlerde yaptığı savaş sırasında öldü.
Yardımcısı Del Kano devam ederek dünyanın yuvarlaklığını Avrupalılara ispat etti.
İngiliz gemciler Jan Kabo,Sebastiyan Kabo 1497’de Kanada’yı Ternör Adası’nı Hudson Körfezi’ni buldular.
COĞRAFİ KEŞİFLERİN SONUÇLARI
DİNİ SONUÇLARI
♦Hıristiyanlığa ait bilgiler, inançlar temelinden sarsıldı.♦Hıristiyanlık yayıldı misyonerlik faaliyetleri başladı.♦İtibar kaybeden kilise keşfedilen yerlerde itibar kazandı.♦Avrupalılar sadece ahiret için değil dünya için de çalışmaya başladı.
SİYASİ SONUÇLARI
♦İspanya ve Portekiz sömürge imparatorlukları kurdu.♦Atlas, Büyük, Hint okyanusunun Afrika’nın bilinmeyen yerleri ve Amerika keşfedildi.
♦Dünyanın bilinmeyen yerleri tanrındı.
♦Yeni yerlere göçler oldu.
♦Yeni yerler için rekabet başladı.
♦Türkistan hanlıkları ipek yolunun sönmesinden dolayı ekonomik olarak zayıfladılar.
♦Bu da Rusların işine yaradı ve buraları istila etti.
Osmanlılar♦Portekizlilerle Hint denizinde ve Fas’ta savaşmak zorunda kaldı.
♦İspanyollarla Akdeniz hâkimiyeti için mücadele etti.
♦Osmanlı bu gelişmeler karşısında kesin tedbirler alamadı büyük zarar gördü.
EKONOMİK SONUÇLARI
♦Yeni yollar eski yolların sönmesine neden oldu ve yeni yollar önem kazandı.
♦Bu yollar üzerindeki ülkeler–genelde İslam ülkeleri- ekonomik yönden zayıfladı.
♦Akdeniz limanları önemini kaybetti.(1868’de Süveyş kanalı açılınca tekrar önem kazandı)
♦Okyanus limanları önem kazandı. Lizbon Bordo Londra gibi.
♦Keşfedilen yerlerden Avrupa′ya mallar taşındı ve Avrupa zenginleşti.
♦Kara ve deniz yolları rekabete girdi ve deniz yolları kazandı.
♦Burjuva sınıfı güçlendi.
♦Avrupa da ham madde arttı bu da Sanayi inkılâbına ortam hazırladı.
♦Zenginliğin kaynağı ve ölçüsü sayılan toprak yerini altın ve gümüşe bıraktı.
♦Amerika’dan Avrupa′ya çok miktarda altın ve gümüş getirildi.
BİLİMSEL SONUÇLARI
♦İnsanlarda merak ve araştırma duygusu doğdu.
♦Yeni ırklar, hayvanlar, bitkiler vs.tanındı.
♦Düşünce hayatı etkilendi Rönesans ve Reform doğdu.
♦Coğrafi keşiflerin sonuçları evrenseldir.
♦Bu olayın en önemli ve olumsuz sonucu Müslüman ülkelerde görülmüştür.
♦Bilhassa Türk İslam devletleri büyük ölçüde olumsuz etkilendiler.
♦Bunların ekonomik olarak zayıflamaları sonuçta siyasi olarak da zayıflamalarına neden oldu.
RÖNESANS
Yeniden doğuş manasına gelen Rönesans XV ve XVl. yy’da İtalya’da başlamış sonra tüm Avrupa’yı saran bilim, edebiyat ve sanattaki gelişmeler ve yeniliklerdir.
SEBEPLERİ
♦Coğrafi keşiflerle dünyanın tanınması.
♦İstanbul’un fethinden sonra bazı Bizanslı bilginlerin İtalya’ya gidip Yunanca öğretmeleri ve eski eserleri incelemeleri.
♦Kâğıdın ucuzlayıp matbaanın kullanılması ile kitapların ucuzlaması ve bunun da düşünce hayatını etkilemesi.
♦Coğrafi keşiflerden sonra sanat ve sanatçıyı seven bir sınıfın oluşması (mesenler)
♦Edebiyatla uğraşanların mesenler tarafından korunması.
♦Kazılar yapılarak antik çağa ait eserlerin çıkarılıp incelenmesi.
♦Kilisenin Haçlı Seferleri ile başlayıp coğrafi keşiflerle devam eden inanırlığını yitirmesi.
♦Haçlı Seferleri ve Endülüs Emevileri sayesinde İslam medeniyetinin Avrupa′ya taşınması.
Rönesans ilk İtalya’da başladı.
Bunun sebepleri
♦Roma ve Helen kültürünün burada hala devam etmesi.
♦Coğrafi konumu dolayısı ile İslam dünyasına yakın olması
♦Dini merkez olması Hıristiyanlığın kültürel faaliyetlerinin burada yoğunlaşması.
♦Düşünce hürriyetinin burada biraz daha yaygın olması.
♦Siyasi birliğin olmaması
♦Akdeniz ticareti sayesinde zengin olması
♦Bizanslı bilginlerin İstanbul′un fethinden sonra buraya gelmeleri.
Rönesans İtalya’dan Avrupa′ya aşağıdaki yollarla yayılmıştır.
♦Roma’ya gelen öğrencilerin ve ziyaretçilerin etkilenip dönmesi.
♦Tüccarların etkisi.
♦1494-1559 yılları arasında yapılan savaşlarda birçok askerin İtalya’ya girip gelişmeleri görmesi
RÖNESANSIN SONUÇLARI
♦Skolastik düşünce yıkıldı pozitif düşünce yayıldı.
♦Çağdaş Avrupa′nın temelleri atıldı.
♦Kilise iyice itibar kaybetti.
♦İncil yeniden yorumlandı bu da reformu getirdi.
♦Orjinal eserler doğdu
♦Her konuda yeni bir dünya görüşü doğdu
♦Düşünce serbest bir ortama kavuştu
♦Avrupa′nın gelişimini engelleyen birçok sebep ortadan kalktı.
♦Ünlü sanatçılar yetişti.
♦Avrupa ülkeleri ön plana İslam ülkeleri ikinci plana düştü.
REFORM
Rönesans′a paralel olarak XVI. yy’da Avrupa’da Hıristiyanlığın Katolik mezhebinde ve kilisesinde yapılan isyan ve değişikliklerdir.Hıristiyanlığın yeniden düzenlenmesidir.Almanya’da başlamış tüm Avrupa′yı sarmıştır.
SEBEPLERİ
♦Katolik kilisenin bozulması.
♦Endülüjans kağıdının yangınlaşması
♦Rönesans sayesinde aklın ve bilimin ön plana çıkması
♦Kağıt ve matbaa sayesinde İncil’in çeşitli dillere çevrilmesi
♦Kilisenin zengin halkın fakir olması
♦Almanya’da siyasi birliğin olmaması
♦Alman prenslerinin desteği
Martin Lüter adlı papaz Almanya’da kiliseyi eleştirmeye başladı.1521’de Worm Diyet Meclisi Lüter’i aforoz etti.Martin Lüter halkı arkasına alarak kiliseye karşı ayaklandı.Katolikler isyanı bastıramayınca anlaşma yoluna gittiler.1555 yılında Ogsburg Antlaşması imzalandı.
Buna göre
♦Katolik kilisesi Protestanları resmen tanıdı.
♦Prensler kendi ülkelerinde dini kontrolleri altına aldılar.
♦Yeni mezhebi kabul etmeyenlere göç etme izni tanındı.
Reform hareketleri Fransa’da da etkili oldu.Kalven adlı papaz burada Kalvenizm’i kurdu.1572’de IX.Carls emri ile Bartemila Yortusu’nda binlerce Kalven kesildi.1598’de V.Henry Nant fermanı ile Kalvenizmi Fransa’da serbest bıraktı.İngiltere’de devlet duruma müdahale etti ve kansız bir geçiş sağlandı.Burada Anglikanizm mezhebi kuruldu.Mezhep kavgaları XVII.yy da taşındı.Almanya, İspanya bir tarafta Alman prensleri, İsveç, Danimarka, Fransa bir tarafta tam otuz yıl mezhep savaşlarını yaptılar.Bu savaşın sonunda Alman imparatoru yenildi ve Vestfalya Antlaşmasını imzaladı.Buna göre imparator ülkesindeki Protestanları tanıdı.
SONUÇLARI
♦Katolik mezhebi parçalandı mezhep birliği daha da bozuldu.
♦Protestanlık Kalvenizm Anglikanizm gibi yeni mezhepler doğdu.
♦Avrupa′da mezhep kavgaları başladı.
♦Katolik mezhebi kendini yenilemek zorunda kaldı ve kendini tanıtmak için Cizvit adlı bir tarikat kurdu.
♦Kilisenin gücü ve mal varlığı azaldı
♦Avrupa′nın gelişmesinin önündeki engeller tamamen kalktı.
♦Protestan ülkelerde eğitim kilesinin elinden alındı laik eğitim doğdu.
♦Protestan ülkelerde din devletin kontrolüne girdi
♦Katolik mezhebinden kaçışı önlemek için engizisyon mahkemeleri kuruldu.
♦Bu karışıklıklar Almanya ile mücadele halinde olan Osmanlının işine yaradı.
Reform hareketlerinin Ortodoks mezhebinde olmamasının sebeplerine bakıldığında
♦Bu mezhebin Osmanlıdan önce Bizans’ın kontrolünde olması.İşte bu yüzden papazların halkı ezememesi
YEDİ YIL SAVAŞLARI 1756-1763
XVIII.yy’da İngiltere ve Prusya kendi aralarında bir ittifak kurdular.Bu ittifaka Fransa ve Avusturya anlaşarak karşılık verdi.Sömürgecilik yarışından dolayı bu devletler birbirlerine girdiler.Fransa ve İngiltere Amerika’daki koloniler için savaştılar ve Fransa bu savaşı kaybetti.1763 Paris Antlaşması imzalandı. Buna göre
Fransa Amerikan kıtasındaki sömürgelerini İngiltere’ye terk etti.
İngiltere dünya sömürgeciliğinin lideri olmuştur.
İngiltere bu savaştaki zararlarını Amerika’daki sömürgelerden çıkarmaya çalışınca Amerikan bağımsızlık savaşı başladı.
Fransa ekonomik yönden kayba uğradı bu da ihtilale neden oldu.
Fransa ayrıca yeni sömürge arayışı içerisine girdi.
AMERİKA’NIN BAĞIMSIZLIK MÜCADELESİ 1783
Amerika’nın keşfinden sonra İngilizler burada 13 tane koloni kurdular.Kanada’ya ise Fransa yerleşti.Yedi yıl savaşlarını kazanan İngiltere Kanada’ya yerleşti.Bu savaşlar sırasında ekonomik sıkıntısı artan İngiltere bu kolonilerdeki çay ve tütün vergisini artırmak istedi.Buna karşılık koloniler ayaklandı.1774’te I. Filedelfiya kongresini yapan koloniler vergiyi vermeme ve savaş kararı aldılar.Böylece savaş başladı.Fransa kolonileri kışkırtıyor ve destekliyordu.Niyeti İngiltere’den yedi yıl savaşının intikamını ve bir kısım sömürgelerini geri almaktı.1776‘da koloniler II. Filedelfiya kongresini yapıp bağımsızlık kararı aldılar.Ayrıca bu kongrede insan hakları bildirgesi de yayınlandı.İngilizler bu kararı tanımadılarsa da 1783 yılında mecbur olarak tanımak zorunda kaldılar.İmzalanan Versailles (versay) Antlaşması ile koloniler bağımsız oldu.Bu antlaşmaya göre Fransa da bazı kolonilerin geri aldı.Koloniler bağımsız olduktan sonra bu sefer aralarında 1783’ten 1787’ye kadar sürecek olan iç savaşı başlattılar.1787’de Abraham Linkon bu on üç koloniyi birleştirerek ABD’yi kurdu.Bu devlet uzun yıllar Avrupa siyasetinden kendini soyutladı ve Avrupa′yı kıtasında istemedi.Bu süreçte güçlenen ABD l. Dünya Savaşında dünya liderliği için ortaya çıktı ama başaramadı.Bunu ancak ll. Dünya Savaşında başardı.
Sonuçta
♦İnsan hakları bildirgesi doğdu ve demokratik rejim Avrupa′ya örnek oldu.
♦Avrupa kültürü burada yayıldı.
♦Avrupa′ya karşı bir denge unsuru doğdu.
Yakınçağ Avrupa Tarihi
İmparatorluklar yıkılmış milli devletler kurulmuştur.Demokrasi yayılmıştır.Fransız ihtilali sanayi inkılâbı bu çağda olmuştur.Sömürgecilik hız kazanmıştır.Dünya savaşları yaşanmıştır.Komünizm, kapitalizm, sosyalizm, liberalizm bu çağda doğmuştur.Devletler arasında bloklaşmalar doğmuştur.
FRANSIZ İHTİLALİ 1789
İÇ SEBEPLERİ
♦Krallık rejiminin baskısı
♦Halkın soylular, rahipler, burjuvalar ve köylüler diye sınıflara ayrılması
♦Monteskiyo, Valter, Jan Jak Russo, Diderot gibi aydınların Fransız halkını aydınlatması
♦Mali zorluklar ve ağır vergiler.
DIŞ SEBEPLER
♦Rönesans ile aklın bilimin ön plana çıkması ve halkın aydınlanması
♦ABD’nin bağımsızlığından ve burada yayınlanan insan hakları bildirgesinden etkilenilmesi
♦İngilizlerin meşruti rejiminden etkilenilmesi.
Fransız kralı ekonomik bunalımını çözmek için vergiler koymuş ama başarılı olamamıştı.Bu bunalımı çözmek için Etejenero meclisini kral topladı ama burada da sınıf farklığından dolayı aralarında anlaşamadılar.Derken 5 Mayıs 1789’da ihtilal patlak verdi.
İhtilalin aşamalarına bakıldığında
Etejenero meclisi kendisini ulusal meclis ilan etti ve anayasa hazırladı.
Ulusal meclis kendisini kurucu meclis kabul edip insan hakları bildirgesini anayasaya koydu.
1792’de Avrupa′ya karşı ihtilali koruma savaşları başladı.
1792-95’te konvansiyon meclisi dönemi başladı.
1795-99’da direktuvar dönemi başladı ve beş kişilik kurul ülkeyi yönetmeye başladı.
1799-1804 konsüllük dönemi başladı ve Napolyon konsül oldu.
1804-1815 Napolyon kedisini imparator ilan etti.
SONUÇLARI
♦Soyluların rahiplerin ayrıcalığı kaldırıldı eşitlik sağlandı.
♦Mutlak monarşiler (krallıklar) egemenliğin halktan geldiğini kabul etti.
♦Milliyet, eşitlik, adalet, bağımsızlık gibi kavramlar ön plana çıktı.
♦Milliyetçilik fikri yayıldı imparatorluklar yıkıldı.
♦Milliyetçilik fikri dağınık haldeki milletleri bir araya getirdi.
♦İmparatorlukların yıkılması milli devletlerin doğmasına neden oldu.
♦Mahalli otoriteler yerine merkezi otoriteler güçlendi.
♦Eski toplum eski değerler ve idareler değişti.
♦Evrensel sonuçları olduğu için Yeni Çağ kapandı, Yakın Çağ başladı.
♦ABD’nin insan hakları bildirgesi Fransız anayasasına girdi ve evrensel bir boyut kazandı.
♦Laik düşünce yayıldı ve laik devletler doğdu.
♦Sınıf ayrımı sona erdi.
♦Yönetimde burjuvalar etkili oldu.
♦Fransız ihtilalinin yaydığı fikirlerden dolayı 1792-1815 arasında ihtilal-koalisyon savaşları yaşandı.
İHTİLAL-KOALİSYON SAVAŞLARI VE 1815 VİYANA KONGRESİ
Fransız ihtilalinin getirdiği fikirler imparatorlukların ve krallıkların ortadan kalmasını gerektiriyordu.Fransa kendi rejiminin devamı için Avrupa′da bu fikirlerin yaygın olmasını istiyordu.Avusturya Prusya gibi devletler ise kendi rejimlerinin selameti için bu fikirlerin ve rejimin ortadan kalkması gerektiğine inanıyorlardı.Dolayısıyla Avusturya, Prusya, Rusya ve İngiltere Fransa’ya karşı birleşti.İngiltere Fransa’nın fikirlerinden rahatsızlık duymuyordu ama onun güçlenmesini de istemiyordu.Bu savaşta Fransa başta galip geldi.Napolyon Avrupa′yı kasıp kavurdu.Fakat 1815 yılında yenildi. Yakalandı ve Elbe Adası’na sürgüne gönderildi.Napolyon’un bozduğu dengeleri bir daha oluşturmak için Viyana da bir kongre düzenlendi.Bu kongreye Avusturya başbakanı Meternich öncülük etti.Meternich burada bir prensip ortaya getirdi.Hiçbir devlet hiçbir devletin içindeki azınlığı kışkırtmayacak ayaklanan azınlıklar hep birlikte bastırılacakBu sisteme Meternich sistemi denir.Osmanlı bu kongreye azınlıklara hak istenir diye katılmadı.1815’ten 1827 yılana kadarki döneme Restorasyon dönemi denilir.
Viyana Kongresinde alınan kararlardan bazıları şunlardır,
♦Fransa’nın eline gecen topraklar geri alındı.
♦Belçika ve Hollanda birleştirildi bir devlet oldu.
♦Germen konfederasyonu kuruldu.
♦İsveç Norveç birleştirildi.
♦İsviçre 22 kantondan oluşan tarafsız bir bölge haline getirildi.
♦Napolyon’un son verdiği hükümetler yeniden kuruldu.
♦Macaristan Rusya ve Avusturya arasında pay edildi.
♦İtalya’da hükümet kuruldu Avusturya’nın kontrolüne bırakıldı.
Bu kongre alınan karalardan ve yapılan uygulamalardan dolayı başarılı olamadı.Çünkü Büyük devletlerin istekleri doğrultusunda sınırlar çizilmiş çizilirken milliyet, din, dil faktörlerine dikkat edilmemiştir.Fransız ihtilalinin yaydığı milliyet, eşitlik, adalet, bağımsızlık, özgürlük gibi kavramlar göz önüne alınmamış sadece siyasal çıkarlar ön planda tutulmuştur.Büyük devletler yeni topraklar kazanmışlar mevcut sistemlerini devam ettirme yollarına gitmişlerdir.Yunan isyanında Meternich sistemi delinerek isyana yardım edilmiştir.Viyana Kongresinden sonra burada alınan kararları uygulamak için Prusya, Avusturya, Rusya ve daha sonra Fransa’nın da katılması ile kutsal ittifak kurulmuştur.Yine 1815’te Meternich öncülüğünde İngiltere, Rusya, Avusturya, Prusya dörtlü ittifakı kurdular.Bu iki ittifakın amacı imparatorlukları korumaktı.
1830 İHTİLALLERİ
Viyana Kongresinde milliyet, adalet, hürriyet gibi kavramlar dikkate alınmamıştı.Bu kongre mutlak krallıkları ön plana çıkarmıştı.Derken Fransa’da ilk ayaklanma çıktı.Krala egemenliğin halktan geldiği bir daha hatırlatıldı.Kral X Şarl tahtan indirildi yerine Lui Filip getirildi. Sonuçta Fransa’da meşruti krallık kurulmuştur.İkinci ayaklanma Belçika’da çıktı.Hollanda’ya verilen Belçikalılar ayaklanıp bu devletten ayrıldılar.Aynı yıl Polonya Rusya’dan, İtalya Avusturya’dan ayrılmak için ayaklandı.Bu ayaklanmalar göstermişti ki Fransız ihtilalinin getirdiği fikirler Avrupa’dan silinememişti. Bu dönemde bazı ülkeler bağımsızlık için bazı ülkeler demokrasi için ayaklanmışlardı.Avrupa′da Liberal Demokratlar güçlenmiş parlamenter sisteme geçiş hızlanmıştır.
1848 İHTİLALLERİ
Bu tarihteki ihtilaller genelde işçi hareketleridir.Fransa’da işçilerle cumhuriyetçiler birleştiler ve kralı tahtan indirerek cumhuriyeti getirdiler.Cumhuriyetçiler işçilerle anlaştıkları halde haklarını vermeyince bu sefer işçiler cumhuriyetçilere karşı ayaklandılar.
Sonuçta
♦Fransa’da cumhuriyet ilan edildi, Fransız halkı seçme seçilme hakkına kavuştu.
♦Sosyal hukuk devleti kavramı doğmuştur.
♦Ölüm cezası kalkmış esir ticareti yasaklanmış, toprak köleliği yasaklanmıştır.(Avusturya’da)
♦Bu ihtilaller İtalya, Avusturya, Prusya, Belçika, Hollanda ve İngiltere’de görülmüştür.
♦Avrupa′da liberalizm doğmuştur.
♦İtalya ve Almanya’nın siyasi birliklerini tamamlamaya ortam hazırlamıştır.
♦Krallar halklarına geniş haklar vermiştir.
♦İşçi sınıfı geniş haklar almıştır.
♦Sosyalist akımlar güç kazanmıştır.
♦Rusya bu ihtilallerden etkilenmemiştir.
ALMANYA VE İTALYA’NIN BİRLİĞİNİ TAMAMLAMASI
1870’te İtalya’da şehir devletleri birleşerek birliklerini tamamlamıştır.1871’de ise Almanya Bismark’ın öncülüğünde birliğini tamaladı.Almanya aynı yıl Sedan Savaşı ile Fransa’nın elinden Alses Leoren’i aldı.Bu iki devlet Avrupa’daki güçler dengesini bozdu.Avrupa′da bloklaşmalar başladı.1872’de Almanya, Avusturya, Rusya üçlü imparatorluk birliğini kurdular.1878’deki Berlin Kongresinde Almanya ve Avusturya’dan destek göremeyen Rusya bu ittifaktan ayrıldı.1883’te ise Rusya’nın yerine bu ittifaka İtalya girdi.1907’de ise bu ittifaka karşı Fransa, İngiltere, Rusya itilaf devletlerini oluşturdular.
SANAYİ İNKILÂBI
XVIII. yy’da önce İngiltere’de başlayıp sonra tüm Avrupa’yı saran üretimde buhar gücünden yaralanarak makineleşmeye geçişe sanayi inkılabı denir.
Bu inkılâbın iki ana sebebi vardı.
♦İlim ve teknolojideki gelişmeler
♦Coğrafi keşifler ve ticaretteki gelişmeler
Sonuçlarına bakıldığında
♦Sanayileşen şehirlerde hızlı nüfus artışı olmuştur.
♦İşçi sınıfı doğdu, 1848 ihtilallerine neden oldu.
♦Kapitalizm, emperyalizm, komünizm, sosyalizm, liberalizm gibi sistemler doğdu.
♦Ham madde ve pazar ihtiyacı arttı bu da sömürgeciliğin hız kazanmasına neden oldu.
♦Devletler arasında ticari ve kültürel faaliyetler arttı.
♦Avrupa ekonomik yönden zenginleşti.
♦Sömürülen yerlerde sefalet başladı.
♦Ekonomik rekabet arttı.
♦Devletler arası bloklaşmalar başladı buda l.dünya savaşına neden oldu.
♦Bol, ucuz ve kaliteli mal üretilmeye başlandı.
♦Büyük şirketler kuruldu.
♦Çekirdek aile modeli doğdu.
Osmanlı
♦Kapitülasyonların etkisinden
♦Geniş topraklarının olmasından
♦Sanayi inkılâbını takip edememesinden olumsuz etkilendi, açık pazar durumuna geldi ve önemini arttı.
