BÜYÜK TAARRUZ (26 AĞUSTOS-9 EYLÜL 1922)
SAKARYA’DAN SONRAKİ GELİŞMELER
♦ İtalya ve Fransa’nın çekilmesinden sonra İngiltere yalnız kaldı.
♦ Yunan’ın aldığı yenilgiler de İngilizlerin durumunu sarstı.
♦ Dünya kamuoyunda bu savaşı İngilizler sürdürüyor gibi bir anlayışın doğmasına İngiltere razı olamazdı.
♦ İngiltere’nin içine düştüğü durumdan kurtulması gerekiyordu. Bunu da ancak barış yolu ile sağlıyabilirdi.
♦ Diğer ortakları ile beraber 22 Mart 1922’de bir ateşkes antlaşması teklifinde bulundu.
Paris Mükerratı denilen bu teklifte:
♦ İki ordu arasında savaş bitecek
♦ Her iki ordu belirlenen hatta çekilecek
♦ İki ordu arasında tampon bir bölge oluşturulacak
♦ İki ordu da takviye almayacak
♦ Bir komisyon her iki tarafın ordusunu denetleyecek
TBMM bunu kabul etmedi çünkü:
♦ Bu şartlar Yunan’ın menfaatine uygundu.
♦ İtilaf devletlerinin orduyu denetlemesi bağımsızlığa aykırı idi.
♦ TBMM Türkler barış istemiyor dedirtmemek için görüşmelere katılmıştır.
♦ Ayrıca TBMM’nin taarruz için zamana ihtiyacı vardı.
♦ İngiltere daha ateşkes şartları kabul görmeden sunulacak barışın şartlarını da getirdi.
Buna göre:
♦ İzmir ve Tekirdağ Türklere Edirne ve Kırklareli Yunan’a verilecek.
♦ Doğuda bir Ermenistan kurulacak.
♦ Anlaşmadan sonra İstanbul boşaltılacak.
♦ Sevr’deki mali ve ekonomik konular yumuşatılacak.
♦ Mecburi askerlik kalkacak.
* TBMM bunu asla kabul etmedi. Fakat barışçı bir politika izlediğini göstermek için o da bir barış taslağı hazırladı.
* Bu taslağın özü Misak-ı Milli idi.
* Bu görüşmelerin TBMM’ye en büyük faydası taarruz için zaman kazandırması oldu.
BÜYÜK TAARRUZ (26 AĞUSTOS-9 EYLÜL 1922)
♦ Sakarya’dan sonra Türk ordusu ileri harekâta geçmedi.
♦ Çünkü henüz ordu taarruz gücüne ulaşmamıştı.
♦ Dışarıda ve içeride bu konudaki görüş de Türkler asla taarruz edemezler şeklinde idi.
♦ Mecliste ise bazı gruplar niye taarruz edilmiyor şeklinde problem çıkarıyorlardı.
♦ Bu arada Mustafa Kemal′in başkomutanlık süresi dolmuşu ve bunu yenilemek istemiyordu.
♦ 6 Şubat 1922’de Mustafa Kemal mecliste yaptığı bir konuşmadan sonra başkomutanlık üç ay daha uzatıldı.
♦ Daha sonrada süresiz bir şekilde uzatılacaktır.
♦ Mustafa Kemal 22 Haziran’da taarruz için son hazırlıkların yapılmasını istedi.
♦ Yunanlılar ise boş durmamış İtalyanların boşattığı yerler olan Kuşadası’nı ve Menderes kıyılarını işgal etmişlerdi.
♦ Saldırıyla ellerinde tutamayacakları bölgeyi savunma ile tutmaya karar verdiler ve öyle bir savunma hattı yaptılar ki askeri otoriteler buranını bir ordu tarafından ancak 6 ayda aşılabileceğini iddia ettiler.
♦ Bu hatta güvenerek 30 Temmuz’da ellerindeki topraklarda İyonya hükümeti kurduklarını ilan ettiler.
♦ TBMM bunu kabul etmedi ve protesto etti.
♦ Mustafa Kemal 17 Ağustos’ta Konya’ya oradan da Akşehir’e cepheye gitti.
♦ Mustafa Kemal′in gittiği anlaşılmasın diye Anadolu Ajansı kendisinin 21 Ağustos’ta Ankara’daki yabancı elçilere bir çay partisi vereceğini duyurdu.
♦ 26 Ağustos’ta Fevzi Paşa’nın hazırladığı plan doğrultusunda Türk taarruzu baskın şeklinde başladı.
♦ Bizzat Mustafa Kemal bu savaşı idare etti.30 Ağustos’ta Başkomutanlık – Dumlupınar Meydan Muharebesi yapıldı.
♦ 2 Eylülde ise Yunan ordusu dağıldı.6 ayda aşılamaz denilen savunma hattı 6 günde aşıldı.
♦ Bu olaydan sonra ordular ilk hedefiniz Akdeniz emri verildi.
♦ Bu arada Yunan hem kaçıyor hem de yakıp yıkıyordu.
♦ 9 Eylül’de Türk ordusu İzmir’e girdi.9 -10 Eylül’de Bursa alındı.
♦ 16 –18 Eylül’de Anadolu′da ne bir Yunan ne de işbirlikçisi kaldı.
Böylece:
♦ Milli mücadele başarıya ulaştı.
♦ Türkiye işgalden kurtuldu.
♦ Askeri mücadele dönemi sona erdi.
♦ Siyasi mücadele dönemi başladı.
♦ İtilaf devletleri ateşkes önerisinde bulundu.
♦ İçte milli birliği ve bütünlüğü sağladı.
♦ Türk ordusu İngilizlerle karşı karşıya geldi.
LONDRA KONFERANSI (23 ŞUBAT-12 MART 1921)
♦ Bu konferansın toplanmasındaki sebeplere bakıldığında
♦ Doğuda, güneyde ve batıda kazanılan zaferler
♦ Yunanistan’a zaman kazandırmak
♦ Sevr’i biraz yumuşatarak Türklere kabul ettirmek
♦ İtilaf devletlerine karşı işgal bölgelerinde çıkan ayaklanmalar
♦ Bu konferansa TBMM’nin çağrılma sebepleri ise TBMM’nin Rusya ile yakınlaşması TBMM’nin kabul etmediği bir çözümün yürümeyeceği Bu konferansa önce İstanbul hükümeti çağrılmış ve yanlarında TBMM’den de temsilci getirilmesi istenmiştir.
* TBMM buna tepki göstermiş ayrıca çağrılmadığında katılmayacağını açıklamıştır.
* Böyle olunca İtalya ve Fransa’nın da araya girmesi ile TBMM ayrıca çağrılmıştır.
* Çünkü öbür türlü TBMM tanınmıyordu. İki tarafın çağrılma sebeplerinden biri de ikilik çıkarmaktı.
* İstanbul hükümeti bu durumu halletmek için TBMM ile Bilecik’te görüştü ve birlikte hareket etme kararı alındı.
* TBMM bu konferanstan bir sonuç çıkmayacağını biliyordu buna rağmen katıldı.
Katılma sebepleri:
♦ Türk milletinin tek temsilcisi olduğunu göstermek
♦ İşgalin haksızlığını tüm dünyaya duyurmak
♦ Misak-ı Millîyi tüm dünyaya duyurmak
♦ Türkler barış istemiyor fikrini uyandırmamak
♦ TBMM’nin zamana ihtiyacı olması
Bu konferansta İtilaf devletleri şunları teklif etti:
♦ İzmir Türk toprağı sayılacak, Yunan askeri bulunacak, Yunanlı vali tarafından yönetilecek.
♦ Boğazlar komisyonunda Türkiye gözlemci üye olarak bulunabilecek.
♦ Doğu Trakya Yunan’a verilecek.
♦ Doğuda Ermenistan fikrinden vazgeçilecek.
Konuşma sırası Tevfik Paşa’ya gelince o söz hakkını bu milletin hakiki temsilcisi TBMM’dir deyip Bekir Sami Bey’e verdi.
Bekir Sami Bey barışın ancak Misak-ı Millînin kabulü ile mümkün olduğunu söyledi.
Sonuçta:
♦ İtilaf devletleri TBMM’yi resmen tanıdı.
♦ İtilaf devletleri arasındaki anlaşmazlıklar daha da artı ve belirginleşti.
♦ Yunan’a istenilen zaman kazanıldı bu TBMM’nin daha çok işine yaradı.
♦ Misak-ı Milli tüm dünyaya duyuruldu.
♦ Türkler barış istemiyor propagandası boşuna çıktı.
♦ Sevr Barış’ı tartışmaya açılmış oldu.
♦ Sonuç alınamaması II. İnönü’ye sebep oldu.
* İngilizlerle bir esir değişimi yapıldı ama meclis onaylamadı çünkü İngilizler esirlerinin hepsini istiyor Türk esirlerinden ise istediklerini bırakıyorlardı. Bu da eşitlik ilkesine aykırıydı.
* AFGANİSTAN’LA DOSTLUK ANTLAŞMASI İMZALANMASI (1 MART 1921)
* Afganlılar milli mücadeleye en başından destek olmuşlardır.
* TBMM ile ilk Dostluk Antlaşması’nı imzalamış ve Ankara’da ilk elçiliği açmışlardır.
* Afganistan TBMM’yi tanıyan ilk Müslüman devlettir.
MOSKOVA ANTLAŞMASI (16 MART 1921):
♦ 1917’de Rusya savaştan çekilince yeni rejimin İtilaf devletleri ile arası açıldı ve onlara karşı siyaset izlemeye başladı.
♦ İngiltere’nin boğazlara yerleşmesi Rusya’yı tedirgin ediyordu. Rusya Anadolu′da İtilaf devletlerinin olması istemiyordu. O halde Rusya Anadolu′ya yardım etmeliydi.
♦ Fakat Anadolu′da iki otorite olduğu için kime yardım edeceğini bilmiyordu.
♦ TBMM I. İnönü Savaşı’nı kazanınca Rusya bu işi TBMM’nin götüreceğine kanaat getirdi ve anlaşmaya yanaştı.
TBMM ise:
♦ Doğu sınırını güvence altına almak istiyordu.
♦ Rusya gibi bir devletin siyasi ve ekonomik desteğini almak istiyordu.
♦ Karşılıklı elçilik heyetleri gidip geldikten sonra antlaşma imzalandı.
Buna göre:
♦ Osmanlı ile Çarlık Rusya’sı arasında imzalanan antlaşmalar geçersiz sayılacak.
♦ İki taraftan birinin tanımadığı bir antlaşmayı diğer taraf da tanımayacak.
♦ Kapitülasyonların kaldırılmasını Rusya tanıyacak.
♦ Rusya Misak-ı Millîyi tanıyacak.
♦ Boğazlar bütün devletlerin ticaret gemilerine açık olacak.
♦ Ekonomik ve mali antlaşmalar yapılacak.
♦ Doğu sınırı Batum’un Gürcistan’a terk edilmesi ile tanınacak.
Böylece:
♦ Büyük bir Avrupa devleti TBMM’yi tanımış oldu.
♦ Rusya Sevr’i tanımadı.
♦ Rusya’dan yardım alma ümidi doğdu.
♦ Doğu cephesi güvenlik altına alındı.
♦ Rusya Misak-ı Millîyi tanıdı.
♦ Misak-ı Millîden taviz verildi.
♦ Birlikler batı cephesine taşındı.
♦ Bu antlaşmalar TBMM için bir siyesi zaferdir.
