I. Dünya  Savaşı

​I.DÜNYA SAVAŞI 1914-1918

I. Dünya Savaşı’nın Nedenleri:

Fransız İhtilali’nin siyasi ve sosyal alandaki etkileri

♦ 1815 Viyana Kongresi’nde oluşturulan dengelerin 1870 Sedan Savaşı’yla bozulması.

♦ Sanayi İnkılâbı ve bunun sonucunda sömürgeciliğin hız kazanması.

♦ Bazı devletlerin (Almanya, İtalya) sömürge yarışında geri kalmaları ve sömürgeci devletlere karşı bloklaşmaları

♦ Almanya İngiltere rekabeti ve İngiltere’nin kendisine rakip istememesi

♦ Fransa’nın Sedan Savaşı’nda kaybettiği Alses Leoren’i geri almak istemesi.

♦ Rusya’nın panslavist politikası, boğazları almak istemesi, sıcak denizlere inme arzusu.

♦ İtalya’nın sömürge elde etmek istemesi, Avusturya’dan toprak talebinde bulunması

♦ Avusturya’nın Balkanlarda gözü olması,

♦ Rusya’nın panslavist politikasından rahatsızlık duyması.

♦ Balkan Savaşları’nda devletlerin aşırı silahlanmasıDevletlerin bloklaşması

♦ İtilaf devletleri İngiltere, Fransa, Rusya, ABD, Japonya vs.25 devlet

♦ İttifak devletleri Almanya, Avusturya, İtalya (saf değiştirecek)Osmanlı, Bulgaristan.

SAVAŞIN BAŞLAMASI

♦ Avusturya veliahdı Saray Bosna gezisinde bir Sırplı tarafından öldürüldü.

♦ Avusturya Sırbistan’ı sorumlu tuttu ve buraya saldırdı.

♦ Derken Rusya bu duruma razı olmadı ve savaşa girdi.

♦ Böylece savaş yayıldı. Bu arada Japonya Almanların elindeki kendi adalarını almak için buralara saldırınca savaş uzak doğuya yayıldı.

OSMANLININ SAVAŞA GİRMESİ

♦ Osmanlı Trablusgarp ve Balkan Savaşları’nda maddi ve manevi yönden yıpranmış ayrıca büyük ölçüde toprak kaybetmişti.

♦ İktidarı ele geçiren İttihat ve Terakki yöneticileri bunun sebebini denge politikasında buldular.

♦ Osmanlının denge politikasından dolayı sürekli değişen ittifaklar içinde yer alıyordu.

♦ Böyle olmasındansa bir ittifakın içinde olması fikri hâsıl olmaya başladı.

♦ Osmanlı önce itilaf devletlerine müracaat etti.

♦ Ordunun ve devletin zayıf olması ve Rusya’nın itirazı bunun kabul görmemesine neden oldu.

♦ Hal böyle olunca Almanya’nın grubu tercih edildi.

Osmanlı’nın Almanya’yı tercih etme sebepleri:

♦ Almanya o güne kadar Osmanlıya hiçbir şey yapmamıştı

♦ Oysa İngiliz ve Ruslar Osmanlının mevcut duruma gelmesinde başrolü oynamıştı.

♦ İşte bu yüzden kamuoyu Almanya’dan yanaydı.

♦ Osmanlı idarecilerinin bu savaşı Almanya’nın kesin kazanacağına inanmaları.

♦ İngiltere’den parası verilmesine rağmen satın alınan iki geminin verilmemesi.

♦ Osmanlının kapitülasyonları kaldırmak istemesi İngilizlerin buna kızması

♦ Savaş başladıktan sonra Osmanlı tarafsızlığını ilan etti. Bu duruma her iki grup da memnun oldu.

♦ Fakat 2 Ağustos 1914’te Avusturya’nın arabuluculuğu ile Osmanlı Almanya ile bir gizli ittifak yaptı.

♦ Buna göre Osmanlı hemen savaşa girmeyecekti. Almanya’nın yardımıyla eksikler tamamlandıktan sonra savaşa girilecekti.

Osmanlının bu savaşa giriş sebepleri:

♦ Kaybettiği toprakları geri almak

→ Ruslardan Kars, Ardahan ve Batum’u

→ İngilizlerden Mısır ve Kıbrıs’ı

→ Balkanlardaki topraklarını

→ Kuzey Afrika’daki topraklarını

♦ Kapitülasyonları kaldırmak

♦ İtilaf devletlerinin sömürgelerindeki esir Müslümanları kurtarmak

İngiliz donanmasından kaçan Goben ve Breslav adında iki Alman savaş gemisi İstanbul’a sığındı.

♦ Osmanlı Devleti gemileri satın aldı. Bu gemilere Yavuz ve Midilli isimleri verildi.

♦ Gemiler Karadeniz’e açılıp, Rusya’nın Odessa ve Sivastapol limanlarını bombaladı.

♦ Bunun üzerine, Rusya, 1 Kasım 1914’te Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etti.

I.DÜNYA SAVAŞI

SAVAŞ CEPHELERİ

♦ Osmanlı savaşa girdikten hemen sonra bütün imkânsızlıklara rağmen geniş coğrafyasından dolayı birçok cephede savaştı.

♦ Bu cepheler taarruz, yardım ve savunma olarak yedi ana cephedir.

YARDIM CEPHELERİ

GALİÇYA CEPHESİ

♦ Avusturya toprağı olan Galiçya’da Alman, Türk ve Avusturya ordusu Ruslara karşı savaştı.

♦ Rusların savaştan çekilmesi sonucu bu cephe kapandı.

ROMANYA CEPHESİ

♦ Rusların yanında Romanya savaşa girince Osmanlı Bükreş’e kadar ilerledi.

♦ Ruslar çekilince Romanya da çekildi.

MAKEDONYA CEPHESİ

♦ Osmanlı bu cephede Bulgar ve Avusturyalılara yardım için Rus ve Sırplarla savaştı.

♦ Rusların çekilmesinden sonra bu cephe de kapandı.

TAARRUZ CEPHELERİ

KAFKAS CEPHESİ

♦ Bu cephenin açılma gayesi Rusların elindeki Kars, Ardahan ve Batum’u kurtarmaktır.

♦ Ayrıca Kafkasya’dan ilerleyerek Batı Türkistan’a geçip buradaki esir Türkleri kurtararak Rusları zor durumda bırakmak.(Turan Seferi)Bu cephede Osmanlı buraları kurtarayım derken Erzurum, Erzincan, Muş ve Bitlis’i kaybetti.

♦ Burada Ruslardan ziyade Ermenilerle büyük mücadele verildi.

Ermenilerin:

♦ Terör hareketlerini önlemek

♦ Ruslara güvenerek yaptıkları taşkınlıkları önlemek için

♦ Ermeniler 1915’te Suriye’ye mecburi göçe tabi tutuldular.(Tehcir Kanunu)

♦ Bu cepheye atanan Mustafa Kemal Rusların elinden Muş ve Bitlis’i aldı.

♦ 1917’de Rusya’da Bolşevik İhtilali patlak verince Ruslar çekilmek zorunda kaldı.

♦ Osmanlı ordusu Bakü’ye doğru ilerleyerek Ermenileri kovdu.

♦ 17 Aralık 1917’de Erzincan mütarekesi Ruslarla imzalandı.

♦ 3 Mart 1918’de ise Brest Litovski Antlaşması imzalanarak bu toprakların Osmanlıya ait olduğu kabul ettirildi.

♦ Böylece bu cephe kapandı. Fakat imzalanan Mondros Mütarekesi gereği Kars, Ardahan ve Batum tekrar elimizden çıktı.

KANAL CEPHESİ

♦ Bu cephe Almanya’nın ısrarlı tutumu üzerine açıldı.

♦ Buradaki amaç İngiltere’nin sömürgelere giden en kısa yolunu elinden almaktı.

♦ Sina Çölü’nü geçen Osmanlı ikmal sıkıntısında dolayı burada başarılı olamadı.

SAVUNMA CEPHELERİ

ÇANAKKALE CEPHESİ

♦ Bu cephe l. Dünya Savaşı’nın en önemli cephesidir. Osmanlı savaşa girince itilaf devletleri hemen Çanakkale Boğazı’na yüklendiler.

Bunun sebepleri:

♦ İstanbul’u alıp Osmanlıyı savaşa başlamadan saf dışı bırakmak.

♦ Osmanlının saf dışı bırakılması ile savaşın yayılmasını ve uzamasını önlemek.

♦ Rusya’ya yardım etmek ve Rusya’dan yardım almak.

♦ Balkan ülkelerini etkileyerek kendi yanlarında savaşa katmak.

♦ Almanya ile Osmanlının irtibatını kesmek.

♦ Osmanlının kanal harekâtını önlemek

* 19 Şubat 1915’te Seddülbahir ve Kumkale Tabyaları topa tutularak savaş başladı.

* 18 Mart’ta genel bir hücum denediler fakat başaramadılar.

* 19.Tümen Komutanı Mustafa Kemal burada çok büyük bir başarı gösterdi.

* İtilaf devletleri her şeylerini ortaya koymalarına rağmen bu cephede başaramadılar.

* 8-9 Ocak 1916’da bölgeyi terk etmek zorunda kaldılar.

Sonuçta:

♦ İstanbul bir süre işgalden kurtuldu.

♦ İtilaf devletleri arasında gizli antlaşmalar doğdu.

♦ Rusya’ya yardım gidemeyince ihtilal oldu Rusya savaştan çekildi.

♦ Savaş geniş bir alana yayıldı, bitme ümidi kalmadı, iki yıl uzadı.

♦ Bulgaristan ittifak grubu içerisinde savaşa girdi.

♦ Osmanlının kanal harekâtı engellenemedi.

♦ İngiliz ve Fransızlar itibar kaybetti.

♦ Mustafa Kemal adını duyurdu.

IRAK CEPHESİ

İtilaf devletleri Çanakkale Boğazı’ndan geçemeyince Basra Körfezi’ne çıkarak buradan Rusya’ya yardım etmeye karar verdi.

İngilizlerin niyeti

♦ Rusya’ya buradan yardım etmek

♦ Basra, Abadan ve Bakü petrollerini almak

♦ Hindistan’a giden kara yolunu güvence altına almak

♦ Osmanlının Türkistan/Turan seferini önlemek

♦ Osmanlı ordusu Kütülamera’da İngilizleri durdurdu.

♦ Daha sonra bu cephedeki birliklerin bir kısmını Türkistan seferi için buradan çekti.

♦ Cephe zayıflayınca İngilizler ilerledi. Mondros imzalandığı gün İngilizler Musul’a 25 km mesafede idi.

FİLİSTİN SURİYE CEPHESİ

♦ Osmanlının kanal harekâtı başarısız olunca İngilizler ileri harekâtla Suriye’ye girdiler.

♦ Arapların ve Yahudilerin de desteğini alan Osmanlı ordusu burada da iyi mücadele etti.

♦ Bu cephede Alman Liman Van Sanders Paşa komutasında üç ordu vardı ve buna yıldırım Orduları grup komutanlığı deniliyordu.

♦ Bu cephede yerli halkın ayaklanması da başarısızlığı getirdi. İngilizler Halep’i alıp Anadolu’yu tehdit etmeye başladı.

♦ 7.Ordu Komutanı Mustafa Kemal İngilizleri Anadolu’ya sokmamak için büyük gayret sarf etti.

♦ Mondros’tan sonra İngilizler buradan Anadolu’ya girdi.

HİCAZ YEMEN CEPHESİ

♦ Bu cephede İngiliz Şerif Hüseyin’e karşı savaşıldı. Bölgedeki birlikler kanal harekâtı için alınınca burada da istenilen sonuç alınamadı.

♦ Mondros’tan sonra bölge boşaltıldı.

SAVAŞIN BİTİŞİ

♦ Savaş devam ederken İtalya Avusturya’dan toprak talep ettiği için saf değiştirip itilafın yanında savaşa girdi.

♦ Bulgaristan ise Çanakkale Savaşı’nın sonucunu bekledi ve ittifakın yanında savaşa girdi.

♦ Bu devletin savaşa girmesi ile Osmanlı Almanya kara bağlantısı gerçekleşti.

♦ Romanya ise zaten Avusturya’dan toprak talep ettiği için Rusya’nın zorlaması onun yanında savaşa girdi.

♦ ABD ise en başından İngilizlere yardım ediyordu.

♦ Yardım gemilerinin Almanlar tarafından batırılması sonucu Wilson ilkelerinin kabulü şartıyla savaşa girmeye karar verdi.

♦ Yunanistan ise Kıbrıs ona vaat edilince en son savaşa girdi.

♦ Rusya’da çıkan ihtilal onun savaştan çekilmesine neden oldu. Onun yerini ABD doldurdu ve dengeler değişti.

♦ Rusya’nın çekilişi Romanya’yı da etkiledi. Bükreş Antlaşması’nı imzalayarak savaştan çekildi.

♦ Daha sonra İtalya savaştan çekildi. Bulgaristan’da çıkan bir karışıklık sonucu bu devlet de çekildi.

♦ Osmanlının Almanya ile kara bağlantısı kesildi. Osmanlı da çekilmek zorunda kaldı.

♦ Derken Avusturya sonra Almanya savaştan çekildi. Böylece itilaf devletleri bu savaşı galip olarak bitirdi.

PARİS BARIŞ KONFERANSI 18 OCAK 1919

♦ İtilaf devletleri savaşı kazanınca Paris’te bir konferans düzenledi.

♦ Bu konferansın toplanmasındaki ana sebepler

♦ Kendi aralarındaki problemleri çözmek

♦ Yenilen devletlerin barış şartlarını belirlemek

♦ ABD savaşın bitmesindeki rolünü göz önüne alarak buraya Wilson ilkeleri ile geldi fakat konferansta ağırlığını koyamadı.

♦ Bu konferansta İngiltere başta olmak üzere Fransa ağır bastı.

♦ Wilson ilkelerinden Cemiyet-i Akvam’ın kurulması karalaştırıldı.

♦ Osmanlının parçalanmasına da burada karar verildi.

♦ Yunan’ın İzmir’e çıkma kararı da burada alındı.

♦ Ayrıca Kürt ve Ermeni temsilcileri de çalışmalar yaparak burada birer devlet kurma sözü aldılar.

♦ Bu konferansta itilaf devletleri arasındaki anlaşmazlıklar daha da artı.

I.DÜNYA SAVAŞI’NI BİTİREN ANTLAŞMALAR

♦ İtilaf devletleri ittifak devletleri ile ateşkes antlaşmaları imzaladıktan sonra 18 Ocak 1919’da Paris’te toplanarak yapacakları barışların şartlarını belirlediler.

ALMANYA

♦ Redhandars Ateşkesi imzalandı.

♦ 28 Haziran 1919’da Versailles Antlaşması’nı imzaladılar.

♦ Almanya’nın sömürgeleri ve bazı toprakları elinden alındı.

♦ Siyasi, ekonomik ve askeri bazı yükümlülükler getirildi.

AVUSTURYA

♦ Willas Guiste Ateşkesi imzalandı.

♦ 10 Eylül 1919 Saint Germain Barışı yapıldı.

♦ Macaristan Avusturya’dan ayrıldı.

BULGARİSTAN

♦ Selanik Ateşkesi imzalandı.

♦ 27 Kasım 1919’da Nevilly Barışı yapıldı.

♦ Bulgaristan’ın Ege’de sınırı kalmadı.

MACARİSTAN

♦ Willas Guiste Ateşkesi imzalandı.

♦ 6 Haziran 1920’de Tiranan Antlaşması imzalandı.

♦ Bu antlaşma Macaristan’da ihtilal olmasından dolayı gecikti.

OSMANLI

♦ Mondros Ateşkesi ve 10 Ağustos 1920 Sevres Barışı imzalandı.

I.DÜNYA SAVAŞI’NIN SONUÇLARI

♦ II. Dünya Savaşı’na neden oldu.

♦ Merkezi devletlerin yıkılması ile Avrupa’da ve Ortadoğu’da denge boşlukları doğdu ve karışıklıklar çıktı.

♦ Cemiyet-i Akvam doğdu.

♦ Sömürgecilik yerini mandacılığa bıraktı.

♦ İmparatorluklar yıkıldı.

♦ Türkiye, Litvanya, Estonya, Ukrayna, Polonya, Macaristan, Çekoslovakya, Yugoslavya gibi devletler doğdu.

♦ Almanya’nın rekabetinden kurtulan Rusya ve Fransa’nın etkisiz kalmasından yararlanan İngiltere en avantajlı duruma geldi ve dünyanın bir numaralı devleti oldu.

♦ İtalya galip olmasına rağmen toprak alamadı.

♦ Milliyetçilik güçlendi.

♦ Kemalizm, faşizm, Nazizm, komünizm gibi rejimler doğdu.

SAVAŞ İÇİNDEKİ GİZLİ ANTLAŞMALAR

Çanakkale Savaşı devam ederken itilaf devletleri arasında bazı gizli antlaşmalar yapılmıştır.

Bu gizli antlaşmaların sebepleri:

♦ Osmanlının yok olacağına inanılması

♦ İtilaf devletleri arasındaki kopmaları önlemek

♦ İtilaf devletlerine yeni müttefikler almak

İSTANBUL ANTLAŞMASI 10 NİSAN 1915

♦ İngiliz ve Fransa’nın Çanakkale cephesine yüklenmesi bir müddet sonra Rusya’yı telaşlandırdı.

Ruslar bu devletlerin burayı almaları sonrası tekrar çıkmayacaklarını biliyordu.

Bu duruma itiraz etti ve savaştan çekilme tehdidi doğdu. Rusya’nın bu tavrı gizli bir antlaşma ile son buldu.

Buna göre boğazlar alındığında Rusya’ya verilecekti.

LONDRA ANTLAŞMASI 26 NİSAN 1915

♦ Bu antlaşma İtalya ile yapıldı.

♦ Rodos ve 12 ada, Trablusgarp, Antalya çevresi İtalya’ya verilerek onun itilafın yanında savaşa girmesi sağlandı.

SAYKES PİCOT 3 OCAK1916

♦ İngiltere, Rusya, Fransa arasında geri kalan toprakların bölüşümü için yapıldı.

♦ İngiltere Batum, Musul (Irak), Suriye ve Mısır’ı aldı.

♦ Fransa Suriye’nin kalan bölümünü Rusya Doğu Anadolu Bölgesi’ni alacaktı.

PETROGRAT 1916

♦ Rusya kendi hissesine az toprak düştüğünü iddia etti.

♦ Trabzon’u da talep edince Fransa ve İngiltere kabul etti.

♦ Bu antlaşma İtalya’ya duyurulmadı.

SEN DO MARİO 19 NİSAN 1917

♦ Petrograt Antlaşması İtalya tarafından duyulunca o da bu duruma itiraz etti.

♦ Bunun üzerine Mersin hariç Ege ve Akdeniz Bölgesi İtalya’ya verildi.

♦ Bu antlaşmaya şart olarak Rusya’nın onayı konuldu.

MAC MAHON

♦ İngiltere ve Şerif Hüseyin arasında yapıldı.

♦ Türklerin Arap topraklarından atılmasına karşılık Arap Krallığı bu kişiye verilecekti.

♦ Türkler bu topraklardan atıldı ama bu kişi kral olamadı.

WİLSON İLKELERİ

♦ 1918’de savaş devam ederken bütün devletler barıştan yana bir tavır koydular.

♦ Daha savaş bitmeden ABD başkanı Wilson 8 Ocak 1918’de 14 maddelik prensipleri yayınladı.

♦ Savaşa girmesini de bu şartların kabulüne bağladı.

♦ Wilson’a göre yeni bir savaşın çıkmaması için barışın bu maddeler doğrultusunda yapılması gerekli idi.

♦ Ayrıca yenidünya düzeni için bu maddelerin kabulü şarttı. Bu maddeleri başta bütün devletler kabul etti.

♦ ABD’nin gayesi yenilen devletleri koruyarak manda ve himaye sistemi ile Avrupa siyasetine girip dünya liderliğini almaktı.

♦ Bu düşüncelerle Paris Barış Konferansı’na geldi.

♦ Mağlup devletler bu prensiplere sımsıkı sarıldı ama galip devletler önceki gibi sıcak bakmadı.

Bu ilkelere bakıldığında:

♦ Barışlar açık olacak

♦ Cemiyet-i Akvam kurulacak

♦ Anlaşmazlıklar savaşla değil barışla çözülecek

♦ Yenilenler tazminat ve toprak vermeyecek

♦ Rusya, Romanya, Sırbistan, İtalya, Karadağ, Polonya gibi devletlerin sınırları ve statükoları (mevcut antlaşmalara göre durumları) tekrar görüşülecek

♦ Boğazlar bütün devletlerin ticaret gemilerine açık olacak

♦ Bir toprak parçasında kim çoğunlukta ise onların hâkimiyeti sağlanacak

♦ Türklerin oturduğu bölgelerde Türklerin hâkimiyeti sağlanacak.