ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI
Türkiye’nin Milletler Cemiyetine Girişi
vl. dünya savaşından sonra Wilson ilkeleri doğrultusunda milletler cemiyeti kuruldu.
vBu cemiyetin görevi devletler arasındaki meseleleri barışçı yollarla çözüp savaşa meydan vermemesi idi.
vFakat genelde böyle olmadı bu cemiyet güçlü devletlerin kontrolüne girmişti.
vTürkiye Musul ve nüfus meselesini bu cemiyete götürmüş haklı olmasına rağmen sonuç alamamıştı.
v1932 de Türkiye buraya üye olmak için tekrar çağrılınca üye olmaya karar verdi.
vTürkiye’nin buraya üye olmasında şunlar etkili oldu
1)Dünya barışına katkıda bulunmak
2)Yaklaşan savaş tehlikesi karşısında yalnız kalmamak.
Balkan Antantı
v1933 den sonra Avrupa’da devletler arasında büyük bir sürtüşme başladı.
vYapılan silahsızlanma gayretleri başarısız oldu
vAlmanya İtalya’nın yaptıkları tehlikenin geldiğini gösteriyordu.
vll. Dünya savaşı çıkma ihtimali çok güçlüydü.
vDurum böyle olunca Türkiye
1)Dünya barışına katkıda bulunmak
2)Batı sınırını güvence altına almak
vSebeplerinden dolayı arayış içerisine girdi.
vTürkiye’nin önerisi üzerine Türkiye Yunanistan Yugoslavya ve Romanya arasında Balkan Antantı imzalandı.
vBu devletler karşılıklı olarak birbirlerinin sırların tanıyorlar ve güvence altına alıyorlardı.
vBu devletlerden birine yapılacak saldırı hepsine yapılmış sayılacaktı.
vBöylece bölgede gözü olan devletlere (Almanya İtalya) bir caydırıcılık önlemi olmuştu.
vTürkiye batı sınırını güvenceye alıyor ve dünya barışına katkıda bulunuyordu.
vBulgaristan Neuilly antlaşmasından memnun olmadığından ve balkanlarda gözü olduğundan bu antlaşmaya katılmadı.
vBu antant ll. Dünya savaşında dağıldı
Möntrö Boğazlar Sözleşmesi
vLozan da boğazlar
1)Ticaret gemilerinin geçişi serbest olacak
2)Boğazlar ve Marmara’daki adalaraskerden arındırılacak
3)Bölgenin kontrolü ve güvenliği milletler cemiyetinin garantisinde olacak.
4)Boğazların yönetimi Türkiye başkanlığındaki bir komisyon tarafından yürütülecek. (İngiltere,Fransa ,ABD,Rusya Japonya )
v1936 yılında dünyadaki şartlar değişti.
vŞöyle ki
1)Japonya Mancurya ya saldırdı ve milletler cemiyetinden ayrıldı.
2)Almanya Versailles antlaşmasına aykırı olarak Ren bölgesine asker soktu.
3)İtalya Habeşistan’ı işgal etti.
vBu manzara bir savaşın çıkacağını gösteriyordu.
vTürkiye bir savaş halinde ilgili devletlerin boğazları koruyamayacağını mevcut dengelerin değiştiğini ileri sürerek milletler cemiyetine başvurdu ve boğazların durumunun tekrar görüşülmesi gerektiğini bildirdi.
vMilletler cemiyeti bizi haklı görerek ilgili devletlere gönderdi.
vİlgili devletlerle yapılan görüşmede biz haklı görünerek isteklerimiz kabul edildi.
vTürkiye,Japonya,Fransa,İngiltere,Yugoslavya,Yunanistan,Sovyetler Birliği Montreux antlaşmasını imza ettiler.
vİtalya bu antlaşmayı iki yıl sonra imza etti.
vDevletlerin bizim şartlarımızı kabul etmelerinde Türkiye’nin Almanya’nın yanına kaymasını istememeleri başlıca etkendir.
vYani l.Dünya savaşında düştükleri hataya düşmek istemediler.
vBuna göre
1)Boğazlar komisyonu kaldırıldı yetkileri Türkiye’ye verildi.
2)Türkiye boğazlarda asker bulundura bilecek
3)Ticaret gemilerinin geçişi serbest olacak.
4)Türkiye savaş zamanı veya savaş tehlikesi zamanında boğazları kapatabilecek.
5)Karadeniz’e kıyısı olan devletlerin geçişi daha farklı şartlara bağlanacak.
6)Savaş gemilerin geçişi daha farklı olacak.
vSonuçta
1)Boğazlar üzerindeki egemenliğimiz kesinleşti.
2)Büyük bir siyası zafer kazandık.
3)Türkiye’nin uluslar arası politikada önemi arttı.
4)Sovyet Rusya ile ilişkiler bozuldu.
5)İngiltere ile ilişkilerimiz daha iyi oldu.
Sadabat Paktı
vTürkiye bu paktın kurulmasında yine
1)Dünya ve bölge barışına katkıda bulunmak.
2)Çıkacak bir savaşta doğu sınırını güvence altına almak.
3)Bölgede gözü olan devletlerine gözdağı vermek.
vTürkiye,Afganistan İran,Irak bu antlaşma ile karşılıklı olarak birbirlerinin sınırlarını tanıyor ve korumaya karar veriyorlardı.
vBu devletlerden birine saldırı olursa hep birlikte karşı koyacaklarını açıklıyorlardı.
vBöylece bölge petrolünde gözü olan devletlere bir mesaj veriliyordu.
vTürkiye doğu sınırını batıda çıkacak bir savaşta garantiye alıyordu.
vAyrıca dünya ve bölge barışına katkıda bulunuyordu.
e.Hatay Meselesi ve Hatay’ın Anavatana Katılması
vMilli mücadele döneminde Fransa ile yapılan Ankara antlaşmasına ve peşine yapılan Lozan antlaşmasına göre Hatay Fransa’ya kültür özerkliği alınarak bırakılmıştı.
vBöylece Hatay Fransız mandası oldu.
v1936 Fransa Hatay’ı Suriye’yi Lübnan’ı yaklaşan savaş tehlikesinden dolayı boşaltıp gitti.
vSuriye Lübnanbağımsız oldu
vFransa Hatay’dakihaklarını Suriye’yeterk etti.
vTürkiye ise bunun kabul etmeyerek Hatay’ın bağımsız olması gerektiğini ve bunu Fransa’nın tanımasını istedi.
vFransa bunu kabul etmedi
vMesele milletler cemiyetine taşındı.
vMilletler cemiyeti Hatay ıiçişlerindeserbest dış işlerinde Suriye ye bağlı olmasına karar verdi.
vHatay ıntoprak bütünlüğünün garantisindeFransa ve Türkiye ye verdi.
vBu durum Türkiye’nin hoşuna gitmedi.
vAvrupa da Hitlerin hareketleri Fransa nın tavır değiştirmesine neden oldu.
vHatay da halk oylamasına karar verildi.
vYapılan seçimler sonucunda Hatay da bağımsız bir devlet kuruldu.
v1939 yılında Hatay parlamentosu bir karar alarak anavatana katılma kararı aldı.
vFransa bunu kabul etmek zorunda kaldı.
vM.Kemal hasta olmasına rağmen bu iş için büyük çaba sarf etti.
Böylece güneyde misak-ı milliye ulaşıldı.
İ
