17- Alkoller

​Hidrokarbonlardaki hidrojen unun bir ya da farklı C daki birkaçının çıkarılıp yerine –OHkökünün bağlanmasıyla oluşan bileşiklerdir.

Genel formülü R–OH dır.

Molekülde bulunan OH grubunun sayısına göre 2 ye ayrılırlar:

1. Mono Alkoller

Yapısında 1 tane OH grubu bulunduran bileşiklerdir. OH grubunun bağlı olduğu C una göre üç değişik şekilleri vardır.

a. Primer (Birincil) Alkol

–OH grubunun bağlı olduğu C unda iki tane hidrojen u varsa, alkol primerdir.

b. Sekonder (İkincil) Alkol

-OH grubunun bağlı olduğu C unda bir tane hidrojen u varsa, alkol sekonderdir.

c. Tersiyer (Üçüncül) Alkol

–OH grubunun bağlı olduğu C unda H u yoksa, alkol tersiyerdir.

2. Poli alkoller

Yapısında birden fazla OH grubu bulunduran bileşiklerdir.

Etandiol               Propantriol

(özel adı glikol)    (özel adı gliserin)

İsimlendirme yapılırken aynı sayıda karbon u bulunduran alkanların sonuna -ol eki getirilir ya da alkil’in sonuna alkol getirilir.

Aynı karbon sayılı bir alkolün primer, tersiyer ve sekonder şekilleri birbirlerinin izomeridir.

ALKOLLERİN ELDESİ

1. Alkenlere H₂O katılmasıyla alkoller elde edilir.

Katılmada markow nikof kuralı geçerlidir.

1. Alkil halojenürlerin seyreltik KOH veya NaOH çözeltisi ile ısıtılmasından
2. Aldehit, keton ve karboksilli asitlerin indirgenmesinden.Bu reaksiyonlar çift yönlü olarak gerçekleşirler.

Tersiyer alkoller yükseltgenemez.

Bu madde ile ilgili olarak denklemler bizim şu yorumları yapmamızı sağlar.

1. Primer alkoller bir kademe yükseltgenirse aldehitleri, 2 kademe yükseltgenirse karboksilli asitleri oluşturur.Tersten bir ifadeyle karboksilli asit 1 kademe indirgenirse aldehit, 2 kademe indirgenirse primer alkoller elde edilir.
2. Sekonder alkoller yalnızca 1 kademe yükseltgenebilir. Ketonların indirgenme ürünü sekonder alkoldür.

1. Grignard bileşiği kullanılarak

1. Formaldehit + R – MgX ® Primer alkol
2. Aldehit + R – MgX ® Sekonder alkol
3. Keton + R – Mg–X ® Tersiyer alkol

ALKOLLERİN REAKSİYONLARI

1. Alkollerin tamamı Na, K gibi alkali metallerle reaksiyona girerek H₂açığa çıkarırlar.
   

1. İki mol mono alkolden, 1 mol H₂O çekilerek 1 mol eter elde edilir.

1. 1 mol alkolden, 1 mol su çekilmesiyle alkenler elde edilir.