Küresel bir camın dışı sırlanıp iç yüzü yansıtıcı hale getirildiğinde çukur ayna, içi sırlanıp dışı yansıtıcı hale getirildiğinde tümsek ayna elde edilir. Şekil l deki küresel camın sol tarafı çukur ayna, sağ tarafı tümsek aynadır.
Küresel camı ortadan ikiye bölen çizgiye asal eksen çizgisi, asal eksen çizgisinin aynayı kestiği noktaya (T) tepe noktası denir. Kürenin tam ortasındaki noktaya (M) merkez noktası, tepe noktası ile merkez noktası arasındaki (T-M) uzunluğa aynaların eğrilik yarıçapı denir. Tepe noktası ile merkez noktası arasındaki noktaya odak noktası denir ve F ile gösterilir. |T-Fl uzunluğuna odak uzaklığı denir. Küresel aynaların odak ya da merkez uzaklığı sadece aynaların eğrilik yarıçapına bağlıdır. Düzlem aynalarda anlatılan yansıma kuralları küresel aynalarda da geçerlidir.
Çukur Aynada Özel Işınlar
a) Asal eksene paralel gelen ışın yansıyınca uzantısı odaktan geçer. Merkezden ışığın çarptığı noktaya çizilen çizgiye normal çizgisi denir. Gelen ışının normalle yaptığı açı yansıyan ışının normalle yaptığı açıya eşit olacak şekilde yansıyınca odaktan geçer. Aynı şekilde odaktan gelen ışın asal eksene paralel gider.
b) Merkez noktasından aynaya gelen ışın aynaya dik olduğu için kendi üzerinden geri döner.
c) Merkezin arkasından çukur aynaya gelen ışınlar yansıyınca merkezle odak arasından bir yerden geçer. Işığın geldiği yer aynaya 3f uzaklıkta olan bir yerse yansıyan ışın 1,5f den geçer. Aynı şekilde 1,5f den aynaya gelen ışında yansıyınca 3f den geçer.
d) Tepe noktasına gelen ışın asal eksenle aynı açıyı yapacak şekilde yansır.
e) Odakla tepe arasından aynaya gelen ışın yansıyınca uzantısı ayna arkasından geçer. Aynı şekilde uzantısı ayna arkasından geçecek şekilde aynaya gelen ışın yansıyınca F-T arasından geçer.
Tümsek Aynada Özel Işınlar
a) Asal eksene paralel gelen ışın yansıyınca uzantısı ayna içindeki odaktan geçer, aynı şekilde uzantısı odağa doğru gelen ışın asal eksene paralel gider.
b) Uzantısı merkeze doğru gelen ışın aynaya dik olduğundan kendi üzerinden geri yansır.
c) Asal ekseni keserek tümsek aynaya gelen ışın yansıyınca uzantısı ayna içindeki F-T arasından geçer.
d) Tepe noktasına gelen ışın asal eksenle aynı açıyı yapacak şekilde yansır.
