1.EŞANLAMLI YA DA YAKIN ANLAMLI CÜMLE
Farklı sözcüklerle kurulan fakat aynı düşünceyi anlatan cümlelerdir.
—-Sevgi sadakatle taçlaşmadıkça ömrü kızgın çöllerdeki bir damla yaş kadardır.
—-Sadakatin olmadığı bir sevgi uzun ömürlü olamaz.
—-Kıyıyı gözden kaybetmeye cesaret edemeyen insan yeni okyanuslar keşfedemez.(Andre Gide)
—-Hayatında riskleri göze alamayan insan başarılı olamaz.
—-Eğer bir insan hangi limana yelken açtığını bilmiyorsa, hiçbir rüzgar işine yaramaz.
—-Belirli bir hedefi olmayan insan, hangi olanaklara sahip olursa olsun başarılı olamaz.
—-Yaşamak, karanlık geceye rağmen, buğulanmış pencere camına güneşi çizebilmektir.(Anonim)
—-En zor anlarda bile umudunu kaybetmeyen insan gerçekten yaşıyor demektir.
—-Yaşam içinde siyah da bulunan bir gökkuşağıdır.
—-Yaşam tüm güzelliklerinin yanında olumsuzlukları da barındırır.
2.NEDEN- SONUÇ CÜMLESİ
Yargının gerçekleşme nedeni ve sonucu cümle içinde verilir .
—-Sınavda heyecanlandığı için bazı soruları yapamadı.
—-Bakımsızlıktan ev harabeye dönmüştü.
—-Matbaanın bulunmasıyla okuma yazma oranı arttı.
—-Aşırı sıcaklar can kaybına yol açtı.
—-Yoğun kar yağışı nedeniyle yollar trafiğe kapatıldı.
—-Hediye almadım diye bana darılmış.
3.AMAÇ – SONUÇ CÜMLESİ
Öznenin işi, hareketi gerçekleştirme amacı ve sonucu cümle içinde verilir.
—-Borçlarından kurtulmak için evini satmış.
—-Ailesini görmeye Almanya’ ya gitmiş.
—-Başbakan, ticari anlaşmalar yapmak üzere yurtdışına çıkıyor.
—-Bu ,bizi birbirimize düşürmek maksadıyla söylenmiş bir sözdür.
—-Şair, şiirinde herkes anlayabilsin diye yalın bir dil kullanmış.
—-Yazar,eleştirmene şirin görünmek maksadıyla iki yüzlü davranıyor.
4.KOŞUL CÜMLESİ
Eylemin ya da hareketin gerçekleşmesi bir şarta (koşula) bağlı olan cümlelerdir
—-Sanatçı yapıtında toplumu anlatırsa ölümsüzleşir
—-Akşam baban gelsin , alışverişe çıkarız.
—-Müzik dinleyebilirsin ama sesini fazla açmayacaksın.
—-Akşama geri vermek üzere bu kitabı alabilirsin.
—-Bizim buralara yağmur yağdıkça her yer toprak kokardı.
—-Her güneş doğduğunda beni hatırla.
5.KARŞILAŞTIRMA BİLDİREN CÜMLELER
İki kavram arasında benzerlik ya da farklılıkların ortaya konmasıdır.
—-Sinema da tiyatro gibi görsel bir sanattır.
—-Doğu Anadolu’nun kışı Akdeniz Bölgesi’ne göre daha çetin geçer.
—-Yahya Kemal de Necip Fazıl da şiirlerinde ölüm temasına çok yer vermiştir.
—-Bu yılki ürün geçen yıla nazaran daha bereketliydi.
—-Sanatçı,diğer çağdaşlarına göre daha sade bir dil kullanmıştır.
—-Ressam bu yapıtında ise diğerlerine göre daha canlı
renkleri kullanmıştır.
6. ÖZNEL ANLATIMLI CÜMLELER
Söyleyenin kendi kişisel duygu ve düşüncelerini içeren cümlelerdir.
—-İzmir,tarihi ve doğal güzellikleriyle eşsiz bir şehrimizdir.
—-Şair söyleyiş güzelliğiyle türkü tadında bir şiir sunuyor bize.
—-Konferansa katılanların saçma sapan fikirleri beni iyice sıkmıştı.
—-Yazar,sürükleyici anlatımı ve ilginç betimlemeleriyle
okuyucuyu olayın içinde yaşatıyor.
—-Çatık kaşları,yaralı yüzüyle insanı ürküten bir havası vardı.
7.NESNEL ANLATIMLI CÜMLELER
Doğruluğu ya da yanlışlığı gözlem ve deneylerle kanıtlanabilir nitelikli cümlelerdir.Bu cümlede konuşanın duygu ve düşünceleri yer almaz.
—-Filmde olaylar küçük bir kasabada geçiyor.
—-Eser dört bölüm halinde sinemaya uyarlanmış.
—-Turizm gelirleri geçen yıla oranla yüzde 5’lik bir artış göstermiştir.
—-Aruz ölçüsüyle yazılan şiirde nazım birimi dörtlüktür.
—-Dört perdede oluşan bu oyunda yazar,aile bireyleri arasındaki sorunları anlatır.
8.DOĞRUDAN ANLATIMLI CÜMLELER
Herhangi bir konuda bir kişinin görüş ve düşünceleri hiçbir değişikliğe uğratılmadan verilir.Bu cümle genellikle tırnak içinde gösterilir.
—-Çiçero’nun “Bir yerde yaşam varsa orada umut da vardır.”sözü çok hoşuma gider.
—-Kadın,arkadaşının kulağına eğilerek: “Birazdan kalkalım mı?”diye fısıldadı.
—-Bu konuda atalarımız: “Cesurun bakışı,korkağın kılıcından keskindir.”der.
—-Deskartes’in: “Düşünüyorum öyleyse varım.”sözü çok ünlüdür.
9.DOLAYLI ANLATIMLI CÜMLELER
Bir kişinin sözünün söylendiği biçimde değil de,bazı değişiklikler yapılarak aktarıldığı cümlelerdir.
—-Onunla bir daha konuşmayacağını söyledi.
—-Bernard Shaw,düşünmenin ruhun kendisiyle konuşması olduğunu söylerdi.
—-Doktor,babama ilaçları mutlaka içmesi gerektiğini tembih etti.
—-Yazar,sanatçı olunabilmek için çok çalışılması gerektiğini vurguladı.
10.USLUP VE İÇERİK(KONU)CÜMLESİ
Yazarın yapıtında neyi anlattığı konuya (içerik)girer.Bu konuyu işlerken kullandığı sözcükler ve cümleler de usluba girer.
—-Yazar yapıtında 1.Dünya Savaşı yıllarındaki insanların çektiği acıları gözler önüne serer. (Konu)
—-Betimlemelerde sıfatlara sıkça yer veren sanatçı cümleleri uzun tutmuştur. (Uslup)
—-Romanda,Batı’nın yaşam tarzına özenen bir ailenin yavaş yavaş çöküşü anlatılır. (Konu)
—-Şairin,şiirlerinde oldukça az kullanılan sözcüklere ve deyimlere yer vermesi dikkati çeker. (Uslup)
11.AŞAMALI DURUM BİLDİREN CÜMLELER
Bir olayın,durumun olumlu ya da olumsuz yönde giderek değiştiğini anlatan cümlelerdir.
—-Kadın,her geçen gün biraz daha kötüleşiyor.
—-Havalar gittikçe soğuyor.
—-Bu çocuğun günden güne huyu değişiyor.
—-Ülkemiz her geçen yıl biraz daha büyüyen ekonomisiyle gelecekte gelişmiş ülkeler seviyesine çıkacaktır.
12.KİNAYELİ ANLATIMLI CÜMLE
Bir gerçeği ortaya koymak amacıyla sözü imalı olarak tam karşıtı gelecek biçimde kullanmaktır.
—-Okulunu ne kadar çok sevdiğin yirmi gün devamsızlık yapmandan belli.
—-Eşinin gözündeki morluktan onu ne kadar çok sevdiğin anlaşılıyor.
