Güneş sistemi, bir yıldız olan Güneş ile onun etrafında dolanan gezegenler, cüce gezegenler, gezegenlerin uyduları, kuyruklu yıldızlar, diğer küçük cisimler ve gezegenler arası ortamdaki gaz ve toz bulutlarından oluşan bir sistemdir.
Güneş sisteminde sekiz büyük gezegen vardır; Güneşe yakınlığına göre gezegenlerin sıralaması; Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün’dür.
Güneş sisteminde bulunan Gezegenlerin büyükten küçüğe doğru sıralaması ise ; Jüpiter , Satürn , Uranüs , Neptün, Dünya , Venüs, Mars, Merkür’dür
Güneş sistemindeki cüce gezegenlerden en çok bilinenleri ise Ceres, Plüton, Eris, Haumea, Makemake’dır.
Küçük cisimler ise güneş sisteminin diğer üyeleridir. “Küçük cisimler”; asteroidler, kuyruklu yıldızlar, Kuiper Kuşağı nesneleri ile gaz ve tozların ortak adıdır. Kuiper Kuşağı, Plüton’un yörüngesinin ötesinde yer alan ve binlerce gezegenimsi küçük cismi içeren kuşaktır.
Uluslararası Astronomi Birliği (UAB), 2006 yılında güneş sistemindeki gezegenlerin tanımını yeniden ele alarak gezegen ve diğer cisimleri (uydular hariç) üç ayrı kategoriye ayırdı. Bu da pluton un sonu oldu.
Gezegen Nedir?
• Güneş çevresinde dolanan ve bir yörüngeye sahip olan,
• Kendi kütle çekimi kuvveti nedeniyle küresel yapı oluşturabilecek kütleye sahip ve bundan ötürü hidrostatik denge durumunda olan,
• Gezegen oluşma teorisine göre yörüngesini temizlemiş olan (gezegen yörüngesinde dolanırken yörüngesi üzerinde bulunan maddelerin tamamını üzerine toplaması-kütle artışının olmaması) gök cisimlerine denir.
Cüce Gezegen Nedir?
• Güneş çevresinde dolanan ve bir yörüngeye sahip olan,
• Kendi kütle çekim kuvveti nedeniyle küresel yapı oluşturabilecek kütleye sahip ve bundan ötürü hidrostatik denge durumunda olan,
• Gezegen oluşumu teorisine göre yörüngesini temizlememiş olan,
• Uydu olmayan bir gök cisimlerine denir.
Küçük Cisimler
• Uydular dışında, Güneş etrafında dolanan diğer gök cisimlerine denir.
Not: UAB’nin, 2006 yılında aldığı karar ile Plüton, gezegen sınıfından çıkarılmış ve “cüce gezegen” olarak sınıflandırılmıştır. Böylece güneş sistemindeki gezegen sayısı 8 e düşmüştür.
Güneş Sisteminde Bulunan Gezegenler
Merkür
- Güneş’ e en yakın ve güneş sisteminin en küçük gezegenidir.
- Uzaklığı ve küçüklüğünden dolayı Dünya’dan çok küçük ve sönük görünür.
- Yüzeyinde kraterler, lav akıntıları, dev havzalar bulunur.
- Atmosferi yoktur.
- Sıcaklığı çok fazladır(gündüzleri 500° C, geceleri -175° C
Venüs
- Yörüngesi, Dünya’nın yörüngesine en yakın olan gezegendir.Bu nedenle, yeryüzünden en iyi gözlemlenebilen ve en parlak görülen gezegendir.
- Gün doğumunda ve gün batımında güneşe yakın olduğu için , dünyadan çıplak gözle rahatlıkla görülebilir Halk tarafından Çoban Yıldızı olarak bilinir. Güneş ve aydan sonraki en parlak gök cismidir.
- Venüs’ün yüzeyinde çok sayıda krater ve aktif volkan bulunmakta ve tüm yüzeyi sülfürik asit bulutlarıyla kaplıdır.
- Güneş sistemindeki diğer tüm gezegenlerin aksi istikamette döner
Mars
- Venüs’ten sonra yörüngesi Dünya yörüngesine en yakın olan ikinci gezegendir.
- Kutup bölgelerinde buzul alanları ve bulutlar görülür.
- Mars, Dünya’daki gibi mevsimlere sahiptir; fakat her biri iki kat daha uzun sürer.
- Mars’ta yaşam olasılığı bulmak için birçok uzay aracı gönderilmiştir. Mars yüzeyi, uydumuz Ay’da olduğu gibi alçak düzlükler ve yüksek tepelerden oluşmaktadır. Mars’taki gök taşı çarpması ile oluşan kraterler ve volkanlar ilgi çekicidir. Mars yüzeyi demir elementinden dolayı kırmızı görünüme sahiptir. Mars’ın Phobos ve Deimos isimli iki uydusu vardır.
Jüpiter
- Güneş sisteminin en büyük gezegenidir.
- Çekirdeği silikat ve demir gibi ağır elementlerden oluşurken yüzeyi katılaşmamış olup sıvı hidrojen gibi düşük yoğunluklu sıvılardan oluşmuştur.
- Yüzeyi renkli bulutlarla kaplıdır. Bu bulutlar hidrojen, helyum, amonyak ve su buharından oluşmaktadır.
- Jüpiter’in kalın atmosfer tabakasında büyük fırtınalar oluşmaktadır.
- Jüpiter çok sönük görünen bir halkaya ve 63 uyduya sahiptir. Dört büyük uydusunun adları Callisto, Ganymede, Europa ve İo’dur.
Satürn
- Halkalarıyla ünlü gaz atmosfere sahip bir gezegendir.
- Halkalar arasında Cassini boşluğu olarak bilinen boşluklar vardır.
- Satürn kaya materyalli küçük bir çekirdeğe sahiptir.
- Atmosferinin çoğu sıvı ya da sıkışmış gaz formdaki hidrojen moleküllerinden oluşur.
- Satürn’ün bilinen 47 uydusu vardır. Bunlardan Enceladus, Phobe, Titan, Calypso ve Pandora en çok bilinenleridir.
Uranüs
- Güneş sisteminin üçüncü büyük gezegenidir.
- İlk olarak 1781 yılında William Herschel tarafından bulunmuştur.
- Dünya’dan basit bir teleskopla görülemeyecek kadar uzaktadır. Yakınından geçen Voyager 2’nin gönderdiği bilgilerde; mavimsi sisli bir görüntüye sahip olduğu, karanlık bulutları ve birçok uydusunun olduğu görülmüştür. Çevresinde ince ve koyu renkli halkanın aslında 10 ayrı halkadan oluştuğu anlaşılmıştır.
- Uranüs’ü en ilginç kılan özelliklerinden biri dönme ekseninin çok eğik olmasıdır. Dönme ekseni 90 dereceye yakın eğikliktedir. Gezegenin dolanma dönemi 84 yıl olup yaklaşık 21 yıl süre ile kutuplardan biri Güneş’e yönelik kalır. Bu nedenle bu bölge uzun bir yaz (aynı zamanda gündüz) geçirirken diğer kutup 21 yıl süren uzun bir kış (aynı zamanda gece) geçirir.
- Uranüs’ün atmosferi derin bir bulut tabakasına binmiş, özelliksiz gaz tabakasından oluşur.
- Çekirdeğindeki kaya yapı yüksek basınç altındaki su okyanusu ile çevrilidir. Uranüs’ün bilinen 27 uydusundan Ariel, Miranda, Umbriel ve Oberon en çok bilinenleridir.
Neptün
- Büyüklük bakımından dördüncü sırada olan Neptün, Güneş’e en uzak gezegendir ve teleskop ile keşfedilmeden önce matematiksel olarak keşfedilmiştir.
- Alexis Bouvard (Aleksis Buvırt), Uranüs’ün yörüngesindeki beklenmedik sapmaların bilinmeyen bir gezegenin çekim etkisinden kaynaklanacağını ileri sürmüş, daha sonra Urbain Le Verrier bu gezegenin olası yörüngesini hesaplamış ve 23 Eylül 1846 tarihinde Johann Gottfried Galle(Yohan Gatfirid Geal), Urbain Le Verrier (Urbein Le Veriyır) tarafından hesaplanan yerin çok yakınında gezegeni keşfetmiştir. Kısa bir süre sonra da gezegenin en büyük uydusu olan Triton’u keşfetmiştir.
- Atmosferi Uranüs’ün atmosferinin kimyasal yapısına benzemesine rağmen Neptün’deki bulutlar daha belirgin özelliklere sahiptir.
- Dünya’dan yapılan gözlemlerde Neptün’ün etrafında eşit olmayan yoğunlukta halkalar olduğu gözlemlenmiştir.
- Neptün’ün 13 uydusu bilinmektedir. Bunlardan Triton ve Nereid en çok bilinenlerdir.
