A Kütlenin Korunumu Yasası (A.Lavoisler Yasası)
Kimyasal ve fiziksel olaylarda tepkime sonrasındaki maddelerin kütleleri toplamı,tepkimeye giren maddelerin kütleleri toplamına eşittir.Bunun anlamı;bir kimyasal tepkime de madde yoktan varolmaz,varolan madde de yok olmaz.
Buna göre:
X + Y(girenler) —-> Z + T (Ürünler)
Tepkimesinde,
X ve Y girenler (reaktif) olup, Z ve T (ürünler)’ye kütlece eşittir.
Kimyasal maddelerin kütleleri atom sayıları ile orantılı olduğundan tüm kimyasal tepkimelerde atom sayıları korunur.
Örnek-1; 1 mol C atomu 12 gram, 1 mol O2 molekülü 32 gramdır.
Buna göre 1 mol CO2 molekülü 44 gram olur.
CO2 → C + O2
44 gram —>12 gram + 32 gram
örnek-2:
C2H6 + 7/2O2 —> 2CO2 + 3H2O
30 g 112 g 88 g 54 g
142 gram 142 gram
Tepkimesinde,girenlerin (142 gram) ve ürünlerin (142 gram) kütleleri toplamı birbirine eşittir.
B Sabit Oranlar Yasası (J.proust Yasası)
Bir bileşiği meydana getiren elementlerin kütleleri arasında,bileşik hangi yolla hazırlanırsa hazırlansın,değişmez sabit bir oran vardır.
Sabit oranlar yasasının sonucu olarak;
- Bir bileşikteki elementlerin kütlece yüzdeleri sabittir.
- Bileşikteki element atomlarının molce birleşme oranı sabittir,değişmez.
- Bileşik oluşurken element kütleleri hangi sayı alınırsa alınsın,sabit kütle oranı ve kütlece yüzde bileşimleri değişmez.
Bir bileşiğin sabit kütle oranını bulmak için,
- Elementlerin mol kütleleri
- Bileşiğin basit ya da molekül formülünün bilinmesi gereklidir.
Aynı basit formülüne sahip (C2H4 ,C3H6 ,C4H8 gibi) farklı bileşiklerin sabit kütle oranları (kütlece birleşme oranları) aynıdır.
Örnek-1; Al=27, S=32 olduğuna göre Al2S3 bileşiğinde:Elementlerin kütle oranı,
Mol sayıları oranı :
Al2S3 —>mAl/mS =2.27/3.32 =9/16 olur.
9 gram Al + 16 gram S = 25 gram bileşik oluşturur
25 gram bileşikte 9 gram Al, 16 gram S vardır
100 gram bileşikte 36 gram Al, 64 gram S vardır
Bileşikte kütlece %36 Al, %64 S vardır
örnek-2;N2O5
N2O5 àmN/mO=2.14/5.16=28/80=7/20 dir.
C Katlı Oranlar Yasası (J.Dalton yasası)
İki element birden fazla bileşik oluşturuyorsa, bu elementlerden birinin (değişmeyen) sabit miktarlarına karşılık, bileşen diğer elementin kütleleri arasında küçük ve tam sayılarla ifade edilen bir oran vardır.
Katlı oranlar yasası 1803 yılında İngiliz bilim adamı John Dalton tarafından ortaya atılmıştır.
Sabit oranın bileşiklerdeki elementler arasında, katlı oranında aynı elementler arasında oluşan bileşikler arasında olduğu gerçeği unutulmamalıdır.
Örnek-1; NO2 – N2O4 bileşik çiftinde:
a) Aynı miktar N ile birleşen O kütleleri arasında oranı bulmak için N atom sayılarını denkleştirelim.
2/ NO2 => N2O4
1/ N2O4 = >N2O8
denNO2/N2O4 =>4 mol Oksijen/8 mol Oksijen=4/8 olur.
örnek-2; NO2-N2O5
- b) Aynı miktar O ile birleşen N kütleleri arasında oranı bulmak için Oksijen atom sayıları denkleştirilir.
5/ NO2= N5O10
2/ N2O5 =N4O10
den de NO2/N2O5=>N5O10/N4O10=5 mol N /4 mol N =5/4 olur.
Örnek-3;N2O-NO
c.Aynı miktar O ile birleşen N kütleleri arasındaki oranı bulmak için;
1/ N2O => N2O
2/ NO => N2O2
N2O/NO=N2O/N2O2= 1mol O/2 mol N =16/32 =8/16=4/8=2/4=1/2 olur.
D. Sabit Hacim Oranları Yasası (Gay – Lussac Yasası)
Yalnız gazlara uygulanır.
a) Kimyasal bir tepkimeye giren gazlarla, tepkimede oluşan gaz halindeki ürünlerin aynı koşullarda (aynı sıcaklık ve basınç) hacimleri arasında sabit bir oran vardır
b) Aynı koşullarda gazların hacimleri mol sayıları ile doğru orantılıdır.
aA(k) + bB(g) → cC(g) + dD (s)
N.Ş.A=>b.22,4L c.22,4L
Yani nB/nC=VB/VC =>b mol/ c mol =22,4 L/22,4 Lilişkisi vardır.
H2 (g) + Cl2 (g) → 2HCl (g)
tepkimesine göre, 1 mol H2 , 1 mol Cl2 ile birleşerek 2 mol HCl oluşturur.Hacimler mol sayıları ile doğru orantılı olduğundan, aynı olayı anlatmak için “1 hacim H2 gazı, 1 hacim Cl2 gazı ile birleşerek eşit koşullarda 2 hacim HCl gazı oluşturur” İfadesi de kullanılabilir.
N2(g) + 3H2(g) → 2NH3(g)
Tepkimesinde 1 mol N2(g) ile 3 mol H2(g) birleşmiş,2 mol NH3 (g) gazı elde edilmiştir.
Gazların tamamı eşit koşullarda ise 1 hacim N2(g) ile 3 hacim H2(g) birleşmiş,2 hacim NH3 gazı elde edilmiştir.
O halde gazlar arsında
VN2 /VH2 =1/2,VH2/VNH3=3/2,VN2/VNH3=1/3 hacim oranları vardır.
